چەقەڵەل و ئەرەبەل / هه‌ڵگه‌ردان چیرووکێگ له کافکا / پدرام ئه‌سه‌دی
ڤەنام ئابادیێ نامدڵ بێاوان چادر داۊمن. هامڕێیەل ڤەتۊن. ئەرەبێ باڵابەرز و سپێ پووش دالام و چی، شوترەل تیمارا کردۊ مەچیا ک بیەسێ.
ڤەپشتا، بان چیمانەل درێژ کیشاویم، مەگستم بیەسم، نمەتۊنستم، چەقەڵێ ڤە دۊر مەلۊلان، دوارە نیشتم. چیێک ک ئەخنکە دۊر بی
بێ هاواس نزیکا بۊ، چەقەڵەل مەمکە داۊنە دەورم، چەمەلێ بوور و لێخن، ک مەدرۊشیان و خامووشە مڤیان، جەستەل کیشریا، ک بگر ڤەژێر شریقە شەلاخ، گت و گورج تەکانە مەواردن.
یەک ڤەرنان ئەژ پشت‌سەر هەتە نزیکم، ڤە زوورزماکی ئێ ژێر دەستم رەدا بی، و بگر تامارزو گەرما گیانم بوو تەنگ وژ چەسبانە قەی من، ئیجارە ڤسا ڕۊەڕۊم، چەم بڕیە نام چەمم و ڤت:
{من ڕیچەرمێ چەقەڵەل کول ئی مەنتەقەمە. خوەشاڵم ک تۊنستم ڤەرەج چینت، بڕەسمە خزمەتت. دی چیێک نەمەنۊ ک نائومێدا بووم، چوون ئیمە ساڵان ساڵە ک چەمەڕێ تو نیشتیمە، دام چەمەڕێت نیشتیە، دا دامیش، و گشت دایەل ڤەرجە ئەۊ، تا بڕەسێیە دا گشت چەقەڵەل، باوەڕ بکە.}
ڤتم “تەجوبە مەکەم”، و ئەژ ڤیرم چی تا کوومە چیلک و هێمە ک ئامادە بی تا ڤەگەرد دۊکەڵێ چەقەڵەل بتاڕێنم ئاگر بەم:
“فرە سەرم سڕە مەمینێ ک ئی قسە مەشنویم.من بەختەکی ئەژ باکوورێ دۊر هەتمەسە ئێرە، و نییەت سەفەر کورت و کوڵێ درم. ئیسکە بووشن بینم چە مەیتینان؟”
بگر ڤەگەرد ئی پرسیارە ک گاس فرەئەژ حەد دوستانە بی هانیان دامە، خڕاتەی ک دانەسە دەورم تەنگ ترا کردن، گشتیان هەسەهەسە مەکەن.
پیر چەقەڵەل دەست کردە شرۆڤە داین: ” ئیمە مەزانیمن ک ئەژ باکوورە ماین، ئومێد ئیمەیش هەر ڤە یەسە. هوومە باکووریەل فەرهەنگێ درینان ک ڤەنام ئەرەبەل نماو سراخێ ڤەرێنێ گرت. ڤە قووز بین و پت هووشکێ ک یانە درن، مەزانین؟، هەتا نموا نۊتکێ فام هاوردە دەیشت. یانە ئەڕان یەکێ لەم وژیان پڕا بکەن حەیوانە مەکوشن، دوماجا ئەژ لاشەیشێ بێزارن”
ڤتم:” هانە ڤە دەنگ بەرزا قسە نەکە، نزیک ئیمە ئەرەب ڤەتیە”
چەقەڵ ڤت:” هەرە ڕاستیا ک غەریبەین، ئەمانە مەزانستین ک ڤە سەرانسەر مێژوو جەهان هۊچ چەقەڵێ تا ئیسکە زەڵەی ڤە هۊچ ئەرەبێ نەچییە. ئەژ ئەوان زەڵەمان بچوو؟ هەر ئی چارەڕەشییە بەس نییە ک ئیمە هایشتنەسە نام هانە قەومێ؟”
ڤتم: “هایتر، هایتر. من ڤە وژم ئێجازە نمەم ڤە بابەت جەریانەلێ داوەری بکەم ک ئاگاداری ڤەرن نەێرم، بایەست کیشمەکیش درێژەدارێ بوو، سە لابد پلکیاسە خۊن و، لابد ئاخریشێ ماوە خۊنا.”
پیر چەقەڵەل ڤت: “تو فرە ڤریاین”، ئیسکە گشت توندتر هەسەهەسە مەکردن، ڤەگەرد یەکێ ئەژ سەر جا وژ جم نمەواردن، ڤە هەناسە کەتۊن، بوو تێژێ ک تەنیا ڤەگەرد دنانە بان یەک قرچانن مڤیا تاوێ بارین، ڤە دەم قەپووزەل ڤازیان ماتە دەیشت:”تو فرە ڤریاین، قسەێ ک کردین ڤەگەرد ئاموزشتەل دیرووکی ئیمە مەخوەنێ، سە ئیمە خۊن ئەوانە مەرشنیمن تا کێشەکە تەماما بوو.”
ڤتم”ئەک” ئەمان فرە پڕشوورتر ئەژ ئەڤە ک مەگستم :”ئەوانە ڤە وژان بەرگیریە مەکەن، ڤەگەرد تفەنگ دەستە دەستە موینە خۊنیتان.”
ڤت:”مەبەستم گەن حالیا موین، ڤە بوونە زات سروشتی بەشەر ک دیارە ڤە باکوور دۊریش نابودا نماو. هانەبوو حەتا ئاوە ڕوو نیل هەم بڕەس ششتن و پاکا کردن ئیمە نمەکێ. تەنیا زنێ دین ئەوانە بەسە تا ڤەرێ هاوا پاکترێ بەیوایمن، ڤیر بیلیمنە بێاوان ک هەر ڤەسەر یەیشە بیەسە ماڵ و ماوامان.”
گشت چەقەڵەل دەوربەرم، ک ڤە ئی نامە ژمار فرەترێ ئەژ ڕێ دۊرا ڤەرنان ئێزافە بۊن، کەپوڵەلیان تا نامڕاس قولەل نوایان چەمانن و ڤەگەرد چنگپەل پاکانە مەکردن. مەمینستە یەک گستۊن داخەدڵی و جەر وژیان بشارنا، داخەدڵیێ هانە خووفناک ک دڵمە مەگست هەرچێ زۊتر ڤەگەرد قومچ بەرزێک ئەژ خڕاتەی ک داۊنە دەورم بەیوام.
پرسیم:”سە نییەت هوومە چێکە؟”، و گستم هیز بگرم، ئەمان نەتۊنستم، دو گلە چەقەڵ جوان قەڵڤەلیان چوقانۊنە پشت کت و کراسەم و دەم بەساوین، ڤە ناچار نیشتما.چەقەڵ پیر ڤەگەرد سەر سەنگینی شروڤە دا:”ئەوانە، پەڕ دامانت گردنە، ک شێڤەێ ئەژ ئەرج هیشتنە.”
هەر هانە ک گوڕایگوڕ تاماشا پیر چەقەڵەل و چەقەڵەل جوانە مەکردم ڤە دەنگ بەرزا ڤتم:”بووش، ڤڵم دەن”
پیر چەقەڵەل ڤت:”ئەگەر بەیتین هەڵبەتە ک ڤڵە مەکەن. ئەمان گڕێ درێژە درێ، چوون ڤە سەر ڕەسم و ڕوسووم، قەڵڤەلیان تا بن چوقاننە و ڕێ نەێرن مەگەر نۊتک نۊتک ڤەیەکا جیایان کەن. تونیش ڤەی نامە گووشگیر داواکاری ئیمە بوو.”
ڤتم:”ڕەفتارتان هانەیشە دڵگەرمم نەکردیە
ڤت:”تو نەبایست ڕەفتارێ دۊر ئەژ ئەدەب و ناشیانە ئیمە تڵافی بکەین.”
ڤە ئێرە ئەڕان یەکەمین گل، ئەژ حاڵەت ناڵەبار دەنگ سروشتی وژ یارمەتیە مەگرت،”ئیمە حەیوانەل بەدبەختیکیم، هەر ئی دنانەلە دریمن، ئەڕان هەر کارێ چ خاس چ گەن، تەنیا هەر ئی دنانەلە ها ئێختیارمان.”
جوورێ ک بگر گەڵێ نەرما بۊم پرسیم:
” خوو چه مەیتینان؟ ”
ڤە دەنگ بەرزا ڤت:”خودایا”، گشت چەقەڵەل لۊلانن، مەمینستە یە ک ئەژ دۊرترین شوونەل ئاوازێ شنەفتۊم،” خودایا، مەیتیمن کیشمەکیشی ک دنیا کردیەسە دوو کوت تەماما بکەین. باپیرەل ئیمە کەسێ ک پشت ڤە ئی کارە بەستیە ڤە شێڤەێ دیاریا کردنە ک بگر تونین. مەیتیمن ڤە چنگ ئی ئەرەبەلە ئاسایش داشتۊمن، ڕێ هەناس کیشاین داشتۊمن، چەمگە ئاسوومان ئەژ حوزووریان پاکا بوو، بەڕەباڕ کاوڕێ ک چەخوو ئەرەبەل مەکیشریە قوڕقینەی، نەشنویمن، هەر گیاندارێ بایست ڤە ئارامش بمرێ، مەیتیمن بێ هۊچ مزاحمێ خۊنێ تا ئاخر تک بکیشیمنە سەر و سوخانەلێ ئەژ گووشت پاکا کەیمن.
پاکی، و نه بێجەز پاکی؛ یە چیێکە ک ئیمە مەیتیمن”.
_و ئیسکە دەس نیاۊنە گریگاو؛ ڤەرەنسکە میاردن_
“ئاخر تو چۊ مەتۊنین ئی دنیا تاو بارین؟ تو ئەی دڵ پاک؛تو ئەی شیرین. یانە سفێدیان چەپەڵە؛ سێیان چەپەڵە؛ ریشیان نمود ترسە؛ دەسەلان ک هیزە مەن ئاگر جەهەنم ڤە نوا چەمتە موینین.
هەر ڤەی باوەتە؛ هەر ڤەی باوەتە ئەی خودای ئەزیز؛ ڤەگەرد یارمەتی دەستەل توانا و یارمەتیکەرت؛ ڤەگەرد ئی قەیچیە ملیان قتا کە.”
دوما سەر جمانن پیرچەقەڵەل؛ یەک ئەژ چەقەڵەل ک قەیچی گوجین یەک لوو ژەنگ گرتێ گردۊتێ دنان؛ هەتە نزیک.
“یەیشە قەیچی ک قەیر فرەێکە منیە مەکردم؛ ئێسکە تەماما بکەن دی!”
ئی قسە سەرکارەوان ئەرەب ئێ دەنگ بەرزا ڤە ئیمە مویت؛ک بەرچەپ حەرەکەت ڤا هەتیەسە نزیک ئیمە و داشت شەلاخ کەڵینێ ڤەنام هاوا خڕە میارد.
گشت ڤە تونیکا تەرفەتۊن بینا؛ ئەمان ئەژ دۊرێکا ڤەشان یەک ڤسان؛ ئی هەمکە حەیوانە هانە هووشکیان بردۊ بگر پەرچین نزمێکا بین؛ ڤەگەرد پەڕاوێزێ ئەژ پتەپت چراخەل مرداو.
ئەرەب ڤت: ” سەروەرم؛ ڤەی شێڤە؛ ئی بازییە دینە چەم و شنەفتین” و تا ڕەدەی ک ئەدەب قەبیلەی ڕێ داوا دەست کردە خەنە. پرسیم: “سە تونیش مەزانین یانە چە مەیتن؟”
ڤت: “هەڵبەت؛ سەروەرم؛ هەرکەسێ مەزانێ؛ تا ڕووژێ ئەرەب ها ئی دنیا ئی قەیچیە ڤەنامجا بێاوانەل مەگیردێ و ئێ ئایندە هەم تا قیامەت هەرها گیردین.
پێشکەشێە مەکێ ڤە هەر ئورووپایێ ئەڕان ئەنجام ئە کار کەڵینە؛ هەر ئوروپایێ ڤەچەم یانە ئە کەسەسە ک مووشن گلەچن کریای خودایە. ئی حەیوانەلە ئومێد خام دێرن؛ شێتن؛ شێت خەس؛ ئیمەیش ڤە بوونە یە دوسیانە مەگریم؛ یانە ئەڕا ئیمە حوکم سەگ دێرن؛ فرە خاس تر ئەژ سەگەل هومە.
ئیسکە تاماشا بکە یەک ئەژ شوترێلە ئیمشو مردالا بییە؛ ڤتمە تا بارنیە ئێرە.
چوار بارکیش هەتن و لەش شوتر هایشتنە ڤەردەم ئیمە. هالیپا ڤە زەمین نەرەسیە؛ دەنگ چەقەڵەل هیزا گرت؛ بگر دێرن گلە ڤەگلێ یانە مەکڕنن ڤە تەرزێ ک ناوا ڤە هووچ شێڤە پابەینەگەز؛ ڤە سەنگەسەنگ و زکەکڕە مانە نزیک.
ئەرەبەل ئەژ ڤیر بردۊن؛ نەفرەتان ئەژ ڤیر بردۊن. بوو تێژێ لەش شوتر ک هەر بوو ترێ نابودە مەکرد جادوویان کردۊ؛ئیسکە دی یەک ڤەرنان مل لەش گردۊتێ دنان؛ هەرە گەرد یەکەم قەپ شاڕەگ شوتر پەێدا کردۊتێ.
هەقاتی ترومپا گوجەر پڕ جموجۊلێ ک بەیتێ؛ سفت و سەخت ئەمان بێ ئومێد؛ ئاگر گوڕاکریای کوورا بکێ؛ تەک تەک مایچەل گیانێ ماتە کیش و مەڕکیا.
چیێک نەکەتە نام ک کول چەقەڵەل هەرڤەی تەرزە هڵامات هاوردنە مل لەش و کووئەێ دروسا کردن. سەر کارەوان؛ شەلاخ بڕان ئەژ چەپ و ئەژ ڕاست نیاتر نام شانان. سەرهیزدان؛ نەعشە و زاف گیانیان مەگردە ڤەر؛ ئەرەبەل ڤە نوا وژان موینستن؛ شەلاخ ماواردە نام قەپوزیان؛ قومچ کردنە دوما. ئەمان خۊین شوتر دی دوڵەمە دوڵەمە ڕشیاویە زەمین و هوڵم ڤەرن هیزەمەگرد. چەند گوڵە ئەژ لەش دڕیاوی.
چەقەڵەل نەتۊنستن تاو بارن؛ هەم هەتنە نزیک دوارە ئەرەب شەلاخ هیزدا؛ باڵ گرتمێ.
ڤت: “حەق ها دەست؛ سەروەرم؛ بیلیم کاریان بکەن؛ هەڵبەت دی بایست بچیمن. ئەرزش تاماشا کردن درێ حەیوانەل زەرەدارێکن هانە نییە؟ چەنێ بەدیانە نام چەم ئیمە مای!.”