باخچەێ گوجەر / عەلی ئەشرەف دەرڤیشیان / هەڵگیردان کوردی:پدرام ئەسەدی
هەنێ ڤە سێراو هەتمە دوما، شۊ نیشتۊە بان دڵ شار. هەناس شار ماتە بەن؛ مانگ ڤە مل پووس ئاسمان ترکیاوی؛ هەقاتی گوڕاوەل پشت پا ئەکبەر.
ڤە دۊر چراخەل شار چەمە مەپڕتکانن. هەر هانە ک ڤەرێ وار شار مەڕەسیان کەم نۊر و گوجین ترە مێڤیا. تاگەر مەحەلە ئیمە ک تەریک تەریکە مێڤیا.
کۊچەل دوشمین نمێاردن؛ هاوار نمەکردن. ئەمان گیایە مەکردن؛ مەلاڵکیان؛ قوتە و گرێڤە مەکردن. چێ هراسناکێ ئێ نام داڵانەل تەریک، ڤە پشت دراسان ماڵەل نیشتۊیا.
من و ئەکبەر ڤە تەمەڵیا گام هیزە مێاردیم. ئێوارە پا پێادە چۊمن؛ بتە گوڵ سۊر ڤە دەسما بی. ڕیشیێ گرتۊمە نام هەڕێ نەرم. دەسەلمان زامدارا بۊ و من خراش چز دارێ ڤە بان مچم داشتم. ئەکبەر فرە شەکەت بی. قولەلێ ڤە زوورە مەکڕان.
کڵاش کؤنەکەێ هەمباز ڤشاوا بۊ؛ هەنێ مەگست بچیمن ئاو ڕشانۊمە سەرێ تا تەنگا بوو، ئەمان دووارە پشت پایە مەگرد. گوڕاو کرد و تووقی.
ڕەسیمنە ئاوشووران. ئەژ بوو ئەتر نان سەر ئاگر دڵمان قیژە مەچیا. ڤە ئەکبەر ڤتم:
چەنێ خاسە ماو سرایدار ڤە خاو بوو!
ئەکبەر ڤت:
ئەێ خودا؛ جانی ڤە خاو بوو.
سرایدار؛ پیرەمەردێ بی ڤەگەرد قژەل چەرمێ، دەم پت غەزەبناک، دەم خراو، ک کارێ گرد کردن کرایەل و چەمداری ئەژ کاروانسرا بی. موفتە مەنیشت و پۊلیشە مەسەن.
ئیمە تازە مال کیشی کردۊمنە ورە. ڤەگەرد ئیمە ١٠ ماڵ ڤە ورە زندەگیا مەکردن. تەڤەقەل بانین داۊنە کرا و تەڤەقەل وارین ئەنبار گەنم بی. گەنمەل خاون کاروانسرا.
گاس بەزێک ئەژ دان گەنمەل ک مەکەتنە سۊکەل نمدار، ڤە ڤەهاران جیق بێاردان، ئەمان دەنگێک ڤە ئیمە دەر نمات. جؤرەتمان نیاشت ڤە نام هەسار تون ڕێ بکەیما یا ڤە دەنگ بەرز گەپ بەیمن. ئەمان دەنگ بازی و قاڵ شادی ئەیلەل هامسا ڤە پشت دێوار کؤنە کاروانسرا مەهەتە گوشمان و ئەڕا بازی کردن دڵە زیقیە مەکردیمن.
ئەژ مەدرەسە ک مەهەتیمن، یاواش جوورێ ک کتاوێلەمان ڤە پشت سەر مەشاردیما، ئێ سۊک دەر مەسوڕیایمنە نام ئووتاخ.
سرایدار بەدێە مات دەرسە مەخوەنیایمن. یەک ڕووژ کتاو ئەکبەر دڕی و ڤە باوەم ڤت:
-کتاو؛ ئایلێلەت کافرە مەکەێ.
باوەم مەگست نەیلێ ئیمە بچیمنە مەدرەسە. ئەمان نەنە گرێ کرد و ڤە باوەم ڤت:
-من وژم کوڵفەتیە مەکەم تا یانە دەرس بخوەنن؛گووش ڤە قسە ئە پیر کپ کپوە نەکە.
گرێگاو نەنە کار وژ کردێ.
باوە بێکار بی. کرا ماڵ چەن مانگ نێاردۊ. شؤڤان تا دێرێک ڤە نام کۊچە خڕە ماورد، تا سرایدار بێەسێ. ئە ڤەختە هەقاتی ئەفتاوە دوزەل یاواش ڤە لا دەر مەسوڕیا و ئەژ پلەل مەهەتە بان. جوواو سڵاممان نمێارد. هۊچ نمەوارد. مەڤەت و شؤەکیان ک هیزە مەگردیمن، نمؤنستیمێ.
ڕەسیمن نام مەحەلە، غوڵام پاسەوان مل ئەحمەد ڤە پشتا گرتۊ و زوورە مێارد بگر دەر هیزە ڕۊن بجەڕێنێ. ئەژ دەم ئەحمەد تیکەل قرمزێ مەڕشیا دەیشت و مێڤیا گرێ؛ لەبوو بی. ئەحمەد نە باوە داشت نە دا. بێکەس بی. بان تۊن هەمامە مەڤەت.
ڕەسیمنە کۊچە زوڵەماتە وژمان و ئەژ لا دەر نسمە تاق چیمنە نام. ئووتاخ سرایدار تەریک بی. ڤەتۊ.
نەنە نیشتۊە نام ئووتاخ و جوور هەمۊشە مێخ پایە چراخ گردسووزە بۊا. تاماشا دەمڕۊ وژە مەکرد و گورانی کوردی خەمبارێ مەخوەنیا.
بتە گوڵە سؤرە نیامە تاقچە ئەیوان. نەنە تا چەمێ کەتە ئیمە، ڤت:
-هاێ باوە باوە سەگەل، ڤە کوو بینان؟ مەر ئە مڕدێ سەگە ناێ ئەڕا ماڵ، ئەڕاتانە مووشم.
ئەڤە مەهەت. چەمێریا، ئەژ سۊک دەر وژ مەسوڕان و سڵاممان جوواو نمێارد.تاماشا هۊچ کەس نمەکرد. مەچیا و مەڤەت. یا وژە مێاردە خاو. گاس وەرنمان خەجاڵەتیە مەکیشیا. نەنە ئەژ یە ک نمەتۊنست پرس جوو بکەێ پەکەرە مێڤیا. زۊ سفرە مایشت. من و ئەکبەر جوور مۊش نانە مەجایایمن و یاواش قۊتە مێاردیم.
باوه ڤە ژێر لاف ئاو دەمێ قۊتە مێارد. نەنە چراخە مێاردە وار. چراخ پڕتەپڕتە مەکرد و مەمرد.
ئەژ دۊرا دەنگ گرێڤە مەهەت. هایتر دەنگ ئەحمەد بی. گاس لەبوو فرووش بی. کی چووزانێ گاسیش دەنگ گرێڤە غوڵام پاسەبان بی.
ڕووژ ئەفتاویێ عشق باخچە و بتە گوڵ سؤر دا سەرم. ئە ڕووژە ک ڤە دەر ماڵ هامساکە ڕەدە مێڤیام. دەر ماڵەیان ڤاز بی و باخچەکەیان دیار بی.
گوڵەل سؤر وژیان ڤە ژێر ئەفتاو ڤڵا کردۊن. ماڵ ئیمە باخچە نێاشت. من تۊنستم ئەژ سێراو بتە گوڵ سؤرێ ڕیشی کەنا بکەم و بارمە گەرد. ڕێ دۊر بی ئەمان عەیب نێاشت. ڤە ئەکبەر ڤتم؛ یەکەم جار نک و نووک کرد و دوماجار ڕازی بی. عەباس کوڕ هامسایش مەگست ڤەگەرد ئیمە بایا ئەمان من ڕازیا نێڤیم و ڤە بنێ ڤتم هالیپا ماسیەل ئەژ ڤیرمان نەچیە. عەباس بوقز کرد و چی.
ئێ سۊک هەسار، دۊر ئەژ چەم پیرەمەرد، هەنێ ڤە خاو بی چەن گلە ڤە کوچێکەل هیز دایمن، بتەکە ئێ نامجا باخچە مان، باخچە گوجەر و ئەزیزمان کاڵیمن و ڤەگەرد خاک نەرم ڕیشیەل تینیێ پووشانیما و ئاو دایمن. قەرار بی ئەکبەر پشگڵ گردا بکەێ و منیش ئاوێ بەم و هووشمە بنێ بوو.
ڕووژەل تەعتیل ڤە پشت شۊشە چەممانە گام هیزداین پیرەمەرد بی.
ڤەگەرد چەکمەل سێ ک ئەژ دؤرانەل ڤەرین مەنۊا، گامە مێارد. ڤەگەرد چەمەل دڕیا مەپایا هەسار. ئەژ دەنگ پای؛ ماسیەل هؤز زەڵەیانە مەچیا و پەنایانە مؤردە تەریکی بن هؤزە. ئیمە ڤە بان تاماشا باخچەکەمانە مەکردیمن و دڵمان تپە تپە مەکرد.
نەنە سەر زرانی و دەر کووین شاواڵمان گتە مەکرد و گورانیە مەخوەنیا:
-“بارمەکە، بارمەکە. ئەگەر بار ئەکەید، ڕێ وە شار مەکە.”
ڤەگەرد ئەسرەلێ گتێلە تەڕە مەکرد. ڕۊە مەکرد ئیمە و مؤت:
-نمەزانم ڤەلا چە ها نام هەسار ک تاماشا مەکەینان. نوقوڵ و ناوات ڕشیایە؟ هەسار پۊک پەتی چە دێرێ ئاخر.
سەرە مەلەقان.
سرایدار هەر ڕووژ سەرە مەکیشا کەل کونال هەسار. پاسە مێا. یەک ڕووژ تووپ ئایلەل هامسا کەتە کاروانسرا، پیرەمەرد دێڤی و توپ هیزدا و ڤە چەخوو تێژەکەێ ترەکانتێ و کڕکڕ خەنی.
نەنە ئەژ بێخ ئووتاخ ڤەگەرد دڵەڕاوکی ڤت:
-هەێ ڕوو. یە دەنگ چە بی؟ یەقین شار شلوخا بیە.
هەتە پشت دەرڤەچ و تا سرایدارا دی یاواش و قێزناکا ڤت:
-خاکە مل سەرت پیرێ کپ کپوو، بینەسە ئافەت ئایلەل.
ڤەڵگەل قەدیمی ڕشیاوی و ئەژ نوو ڤەڵگەل ڕێز گوجەرێ ئەژ ژێر پووس چڵەل
جیق داوی. خوەشاڵ بیمن ک هوشگا نێڤیە.دوما چەن هەفتە ڤەڵگەل قڤین ترا بین. ئەمان ئەژ خونچە خەڤەرێ نێڤی. ئەکبەر ڤە دەس پشگڵێلە هۊردە مەکرد و من ڤەگەرد قوتی گوجەرێ ڤە ترسم لرزم باخچە ئاوە مێاردم.
چەممانە دەرڤەچ ئووتاخ سرایدار بی. ئەمان ئە ڕووژەلە خەڤەرێ ئەژ ئەؤ نێڤی. گاس ناخوەش بی. خاستر، هەناسە راهەتێ مەکیشایمن.
دەم ئێواران ک بان خانگ کاروانسرا نارنجیە مێڤیا و هوەرە مێاردە نام چەم دەرڤەچەل، دەسەلمانە مەشووردیمن و مەچیایمنە نام ئووتاخ. نەنە پیرەن چراخ ڤە چارچێڤەێ پاکا مەکرد. کرمیتە مێاردە چراخ و دوماجار ماقە مێڤیا وێنەکە وژی ک مەکەتە نام پایە چراخە. ئیمەیش مەشخلەمانە مەنۊسیایمن.
ئە ڕووژەلە هاوا ئؤری بی. بگر کول ئؤرەل دونیا مەگستن بار دڵان ڤە نام کاروانسرا هالیا بکەن.
من و ئەکبەر نیشتۊمنە پا باخچە و مێخ بتە و ڤەڵگەل تازەیا بۊمن.
ئەکبەر ڤە دڵسەردیا ڤت:
ئیمساڵ گوڵ نمەکەێ
ڤە هاڵەت ئومێدەوارێ ڤتم:
ئیمە بایس کارێ بکەیمن ک گوڵ بەێ.
ئەکبەر ڤە ناباوەڕیا ڤت:
چە بکەیمن مەر ئیمە خودایمن؟
ڤە دڵگەرمیا ڤتم:
بایس فرە تر چەممانە بن بووتێ. تو بایس فرەتر پشگڵ کوو بکەینا.
ئەکبەر ڤەگەرد جەئرا ڤت:
هەر گوڵ نمەێ، زامەت ئیمە بێ سوودە
قاڵ کردم:
مەێ مەێ.
گستم ڤە مشت بەمە نام پۊتیێ، ئەمان چەمم کەتە دەسەلێ ک پشگڵیا بی و قاچ قاچ بۊنا. دڵم سوزیا.
ئەکبەر هاوارە مەکرد:
ئەر دا، هەر چ مەیتین بکە!
ڤە قەیزا ڤتم:
ڤە تو چە…. ئاخ…
یەک تەکان لەقەێ واردە پشتم و بن ملم ئاگر گرت… ئەکبەر فڕە بەستە ئە لا و ڤەرێ دەر هەسار هەیوای. منیش ڤە شوونێ فڕە بەستم. سرایدار بی، ئەژ هەیواین ئەکبەر دڵگیر بیم. بایس مووسیایمن. گوڵ وژمان بی. ئیمە کاڵۊمن. بایست گیرێ میاردیمن. سرایدار پیر بی ئەمان فرە زوور دار بی.
چیمە نام کۊچە لا ئەکبەر؛ گرێە مەکرد. فرە زوور کردم تا نوا گرێ وژ بگرم.
ڤە بوقزا ڤتم:
هەتمەن ڤە باخچە خوەشێە مای و خراو نمەکەیتێ.
ئەکبەر ڤە ڤرەنسکا ڤت:
ئەێ خودا، جانی خراو نەکەیتێ.
قاڵ و قۊ سرایدار نزیکا مێڤیا. دەنگ گامەلێ دڵمە مەڕێکان. ناکاو چێیک واردە نام کەپووڵم و کەتە ڤەر پا من و ئەکبەر. بتەێ گوڵ سؤر بی ک شکیا و بێ ئاز کەتۊە ڤەر پامان.
هەر دکمان ڕووان ڕووان دایمنە ژێر گرێ.
دەر ماڵ عەباس ڤازا بی. عەباس و دو کوڕ تر ک تازە کیشاۊنە ماڵ ئەوان، هەتنە دەیشت؛ ڤەرێ لا ئیمە هەت. دڵداریمان دا و ڤە قوڕاتیا ڤت:
مەچیمنە سێراو. ئەڕا بتە گوڵ سؤر. چۊ هن هومە. هەرە راسی هومەیش بان. خەفەتمان کەمترە ماو.
ڕۊ کردمە ئەکبەر، هالیپا دانەل ئەسر ڤە سەر گوپ بیتێ. تاماشام کرد و ڤە قەێزا ڤت:
کاکە بچیمن. کاکە گیان بوورێ هەمباز بچیمن.
ڤەگەرد یەکا کەتیمنە ڕێ.
انتشار در شماره 691 هفته نامه صدای آزادی