نو رباعی چیست؟ / حرفهای جلیل صفربیگی را در این باره بخوانید
شاعر رباعی های شیرین معاصر «جلیل صفربیگی» دست به ابتکاری تازه زده و «نورباعی» را به عنوان قالبی تازه که از نسل رباعی است به فضای ادبی کشور معرفی کرده است. وی درباره این قالب تازه چنین نوشته است:
درباره نورباعی (۱)
همان طور که قبلا هم خدمت دوستان عزیزم عرض کردم نو رباعی به خاطر فرم ساده ای که دارد نیاز به هیچ توضیح و تفسیر ومانیفستی ندارد.البته می شود دهها صفحه مقدمه و توضیحات اضافی و …نوشت و از ضررورت واهمیت نوآوری گفت و از تئوری ها ونظریه های خارجی وداخلی شاهد مثال آورد سپس چند کلمه لب کلام را گفت .من نه بلدم چنین کنم و نه ضرورتی می بینم.
پیش از نورباعی تلاش های ارزنده ای در راستای نوآوری و نوگویی در این قالب صورت گرفته که بسیارارجمند وارزشمندند.جناب آقای صادق رحمانی با رباعیات نیمایی اش ،جناب آقای ایرج زبردست با تجربیات ارزشمندش درحوزه رباعی نیمایی و جناب استاد سید علی میرافضلی شاعر،محقق و رباعی پژوه بزرگ معاصر در کتاب گنجشک ناتمام خویش تجربیاتی شبیه نورباعی دارند که گاه بیتی یا مصراعی از یک رباعی را به شکل نیمایی نوشته اند.فرد یا تک بیت یا بیت در شعرفارسی نیز قالبی قدیمی از قوالب شعرفارسیست که همگان با آن آشناهستند.در واقع نورباعی اتفاقی تازه و عجیب وغریب نیست حداقل در حیطه ی رباعی کار مهمی شاید نباشد .برآمده و درآمده از رباعی و عصاره ی آن است.در مورد نامگذاری اش هم به همین نکته اکتفا می کنم که نامی که برای یک قالب برگزیده می شود حداقل باید کژتابی نداشته باشدو گویای کلیت کارباشد.نام های متعددی به ذهنم رسید و با برخی دوستان به اشتراک گذاشتم که نورباعی بهترینشان بود اگرچه این نام نیز قطعا کاستی هایی دارد همین.
به اصرار تعدادی از دوستان برخی مشخصات کلی آن را که کاملا آشکارهم هستند خدمتتان عرض می کنم.اگرچه می توان و می شود مطالب زیادی در محاسن ومعایبش نوشت اما به همین اندک بسنده می کنم.
۱-نو رباعی برگرفته، برآمده و درآمده! از رباعیست.
۲-وزن دارد.وزن آن همان وزن رباعیست.
۳-حجم و حدود وثغورش به اندازه ی یک بیت از رباعیست
۴-تقطیع و سطربندی اش آزاداست و تابع هیچ قاعده وقانون خاصی نیست.درست مثل شعرسپید وآزاد.
۵-الزام قافیه ندارد.استفاده ازقافیه درآن اختیاریست.
۶-شبیه تک بیت و فرد در شعرفارسیست با این تفاوت که وزن اختصاصی دارد و آن هم صرفا وزن رباعیست و به صورت عمودی وسپیدوارنوشته می شود.
۷-نورباعی باید حتما دارای کشف و “آن” باشد .درواقع جانمایه نورباعی کشف تازه و “آن” شاعرانه است
🔴درباره ی نو رباعی (۲)
کرده ست
دو پای خویش را
در یک کشف!
چارانه،
که:”نو رباعی ام کن فورا”
#نو_رباعی
نو رباعی همان طور که از اسمش پیداست اتفاقیست که در قالب رباعی افتاده.حذف قافیه و قافیه محوری ،حذف اضافات ،حشوها ،مقدمات و صغرا کبرا های رباعیست برای رسیدن به” آن” شاعرانه و کشف و شعرمحض.چیزی از رباعی را حذف کرده ایم که بر آن بیفزاییم!،بنابراین با تک بیت و فرد و…تفاوت دارد .
کیست که نداند اغلب رباعیات فارسی از آخر به اول سروده شده و می شوند!یک مصراع که هدیه ی خدایان نامیده شده!مبنای کارقرارمی گیرد که باید سه مصراع دیگر به آن چسباند!قافیه برایش یافت و بافت و برمبنای همان قافیه جلو رفت .داستان همان دکمه ی معروف که باید کتی به آن دوخت!
عمودی نوشتنش هم می تواند برخی کلمات و ترکیبات را برجسته تر کند و شاعر تاکید بیشترو بهتری روی کلمات محوری شعرش داشته باشد.تقطیع پلکانی نو رباعی از نظر دیداری و بصری به تقویت شعر و هویت بخشی بیشتر به کلمات کمک می کند .
هرجا هم که چهارمصراع رباعی کامل بوده و رباعی از آخر به اول سروده نشده باشد ،به همان فرم سنتی رباعی وفاداریم و رباعی خواهیم گفت هم چنان که من در کنار رباعی ،نورباعی هم می گویم ولی جه کنم که نو رباعی جاذبه و لذتی به مراتب بیشتر از رباعی دارد.از نو رباعی بسیار خواهیم شنید.
🔴درباره نو رباعی (۳)
یکی از مهم ترین ویژگی های نو رباعی همچون خود رباعی سهل و ممتنع بودن آن است .آسان می نماید اما در عمل هر کسی از پس سرایشش برنمی آید.
شاید در نگاه اول این طور تصور شود که با حذف یک بیت از رباعی و عدم الزام قافیه ،سرایش نو رباعی آسان شده و به راحتی می توان آن را سرود.اما واقعیت این است که کار سخت ترشده و تنها کسانی می توانند نورباعیِ خوب بسرایند که خلاقیت بالاداشته باشند ، شعرشان دارای آن و جان مایه باشد و در حجم بسیار کمی از کلمات بتوانند معناو محتوایی عمیق را در فرم وساختاری کوتاه و کم حجم بگنجانند.شاید در رباعی بتوان به مدد قافیه و ردیف و مصرع های بیشتر اندکی ضعف کار را پوشاند اما در نو رباعی به هیچ عنوان نمی توان چنین کرد. در واقع اگر کسی به نو رباعی نگاهی ساده انگارانه داشته باشد سخت در اشتباه است و حتی اگر نو رباعی بسراید دستش خیلی زود رو شده و ضعف شعرش فورا عیان می شود.سرودن نو رباعی کار هر کسی نیست .