مۆحەمەد موحسنێ نەسەب: باێه‌س وه گەرد یەکا بنیشیمن و قسه بکەیم
ئه‌شکان میری: له ریژاێ دیرووک، خەوەرڕەسانی و دەنگبەری یەکێگ له گرنگ ترین بەشەیل کۆمەڵگا بیوە کە تیوەنسیه ئڕا وەرەو نوا چێین و هەڵ کیشان کۆلتوور و زانێاری لە کۆمەڵگا دەسەڵات قورسێگ داشتوو. له هەزارەێ سێم، فەزاێ مەجازێ هیورده هیوردە جێ پاێ خوەێ له ناو بەش فرەێگ له مەردم گێشت وڵاتێگ واز کرد تا ئەورە کە ئێرەنگە دیونیمن هەر کەسێگ تیوەنێد له کەمترین کات، دەس بڕەسنێده هەر خەوەر و زانێارێگ کە له جهان هەڵکەفێد. بێ گۆمان، مەردم کرماشان لەێ فەزا بێ بەش نین. «مۆحەمەد موحسنێ نەسەب» چالاک و وەرپرس یەکێگ له دەروەچەیل خەوەری له فەزاێ مەجازی له کرماشانە ک چەن ساڵە تیونستێده کارێگ گرنگ ئڕا نووا کیشان ئەی فەزا و زانیاری بەخشان وە مەردم وڵاتمان بکەێد ک له وەت و وێژێگ گەرد “صدای آزادی” کۆرتە گەپێگ له سەر خسارناسی «دەنگبەرەیل مەجازی» داشت ک ئێوە وەردەنگەیل هەنینمان وە خوەنین ئەێ وەت و وێژە داوەت کەیمن:
_صدای آزادی: له نووڕگەێ کەسێگ ک چەن ساڵە دێرید لەێ بەش دەنگبەری مەجازی کار کەێد، توام پرسێار بکەم ک ئێ دەنگبەرەیله تیوەنستنە له ناو مەردم کرماشان جێ خوەێان واز بکەن؟!
وەرجە ئەوێکە جواو پرسێار ئێوە بێەم، توام کەمێگ له دیورترەو بنووڕمه ئەی گەپە. وە داخەوە له کۆلتور ئێمە له جێ «وەتن و شنەفتن»، فەزاێ «وەتن»هه‌س بێ شنه‌فتن! یا هەر ئەو «گفت و گو»ە هەس ک هەر ئێ نووڕگە بێ ئەوێکە شکل نووێگ لە خۆەێ بگرێد، داخڵ فەزاێ مودڕن و نوو مەجازی بیه. من وێنەێ دەنگبەرەیل، جوور سیستم عەسەبی گیاندارەیل ناسم. یانی دەنگبەرەیل باێس بتیوەنن خەوەر بناسن. درۆس وە رێ بوەنەێ و خاس بڕەسننەێە گووش وەردەنگەیل خوەێان.
جاران کە دەنگبەرەیل چاپەمەنی فرەتر بەڵاو بیوان، ئێ سیستمە خاس تر کار کردێا. یاسائێل تاێبەتێگ ئڕا خەوەرڕەسانی و خەوەرنیوسی بیو و هەر کەسێگ نیەتیوەنسێا باێدە ناو ئێ وەرتە. وەڵام ئێرەنگە گەرد بەڵاو بین فەزاێ مەجازی، هەر کەسێگ ئڕا خوەێ دەنگبەرێگە. بەش فرەێگ له ئێ کەسەیله رەوشتەیل خەوەرڕەسانی نیەزانن و له شێوەێ خوەرڕەسانی نوویش بێ خەوەرن! ئەڵبەت ئیه فره خاسه کە مەردم له یاسا بزانن و بتیوەنن له خوەێان له جێگ کە لازمه دەفا بکەن. وەڵام ئەو رەوشت درۆس خەوەرڕەسانیه لەێ ناوە گۆم بیوە! من تەمام هێزم نەم کە خەوەرێگ له مەردم رەسێده دەسم، شوونێ بگرم و بزانم هۆکار ئەو رخنە چەس؟ و چیو تیوەنیم خاسێ بکەم. فرەێگ لەو خەوەرەیلێ ک دیاری له رخنەێگن، ئڕا وەرپرس خوەێ کل کەم و تا ئەورە کە بتیوەنیم شوون جواو گرتنێ کەفم. وە باوەت منەو ئێ کارە تیونێد کارگەرتر بوود.
فرە کەس ئیوشێد و فرەیش دیونیم ک بەش گەورەێگ له مەردم ناوچەمان وە جێ ئەوێکە شوون رخنەیل کومەڵایەتی و ئقتسادی له ناو فەزاێ مەجازی بگرن، فرەتر هانە شوون بەش «فان و سەرگەرمی» فەزاێ مەجازی. چە تیوەنیم بکەیم ک وەردەنگەیل کرماشانی کە گێچەلەیل بێ سەر و شوونێگ له ژیان شاری خوەێان دێرن، وەرەو داخوازی ماف خوەێان بچن؟
له باوەڕ من گەورەترین مدووێ ئەوە کە مەردم له حەقیقەت جیاوا بیونە، ئەوەسە کە فرەتر له حەد له ناو فەزاێ مەجازی خوەمان گۆم کردیمنە. پەێوەندی مەجازی نیەتیوەنێ جێ پەێوەندی حەقیقی بگرێد و هەر ئیه باێس ئەوە بیوه ک مەردم ئیمە له واقعیەت دیور بکەفن. من رووژنامە وان، بەش فرەتر وێنەو خەوەرەیل له ناو فەزاێ مەجازی گرم و بەڵاو کەم، وەڵام تەڵاشم ئەوەسە ک خوەم تا ئەورە کە بتیوەنم سەر کیشی له جێ خەوەریل بکەم تا بزانم چەنێگ وە حەقیقەت نزیکن.
لە دۆ نووڕگە تیوەنیم ئێ گێچەڵە خسارناسی بکەیم، یەکم ئەوێکە دەنگبەرەیل، ماتەڵ ئەوەنە مەردم گەردێان پەێوەندی بگرن کە ئیه چاوەڕێ ئشتباێگە، باێس نە تەنێا مەردم بان وەرەو دەنگبەرەیل، بەڵکەم دەنگبەرەیلیش وەرەو مەردم بچن. دۆم ئەوێکە دەنگبەرەیل فەزاێ مەجازی تەنێا کار کەن و گەرد یەک هاوکاری نەێرن. مەبەستم ئەوەسە، ئەگەر دەنگبەرێگ مەجازی ئڕا هەر بەش له خەوەرەیلێ کارناس خوەێ داشتیون و بتیوەنن هاوکاری بکەن، جێ پاێان فرەتر دیارە.
_ رخنەێگ کە لە دەنگبەرەیل مەجازی کرماشان تیوەنیم بگریم، ئەوەسە ک ئێ دەنگبەرەیله هەرکامێان رێ خوەێان چن و هیوچ رێ دیار و هاوکاریگ لە ناوێان نیەیونیم. ئڕا وەڕێوبەرەیل فەزاێ مەجازی نیەتیوەنن گەرد یەکا کار بکەن؟
یەکێگ له مدوویلێ تیونید ئەوە بود کە ئێمە پەێوەندی فیزیکی و حەقیقی گەرد یەکا نەێریم. ئەگەر هەفتەێگ یەێ جار گەرد یەکا بنیشیمن و قسه بکەیم، هاوکارییش تیوەنێد شکل بگرێد. له نووڕگەێ تریش تیوەنم بیوشم کێشەێ ئێمە له سەر ماناێ وشەگانە. هەناێ ئیوشیم، «توسعه»، هەر کەس له دەروەچ زانائئ خوەێ وە پێ نووڕێد. هەر ئەو کیشە کە لە ئەوەڵ گەپمان وەتم؛ ئیمە هایمنە شوون قسه کردن نە ئەوێکە گووش بتەکنیمنە دەنگ باقی مەردم. بنەڕەت فەزاێ مەجازی پەێوەندی گرتن له دۆ لاس. هەرکەس نەزەرێگ دێرێد باێەس کەسەیل تر ئەو نەزەرە خەسارناسی بکەن وەڵام وە داخەوە ئیه له ناو وەرپرسەیل دەنگبەرەیل مەجازی کرماشان نیەونیم. ئەڵبەت له فەزاێ مەجازی «پارازیت» فرە دێریم کە ئەو کاناڵەیلە پەێوندی وەردەنگەیله پڕەو کەن.
هەرکەس تیوەنید له دریژاێ رووژ چەن هەزار گله واحد پەێوەندی دپەێکەو بکەێد؛ وەڵام هەناێ ئەو جێه پڕ بوود دی نیەتێۆەنێد خەوەر نوو بگرێد. ئەو کاناڵەیل مەجازیە ک فرەتر «فانن»، هەر ئەو نەقش پارازیتە دێرن.
_ ئێ پارازیتەیله کە ئیوشین، له کۆمەڵگا مانان یا رووژێگ تێد ک لەی فەزاێ مەجازی پاکەو بوون؟
وە قەوڵ کۆمەڵگاناسەیل، تا سێ له سەد، ناهەنجاری خوەی هەنجارە! ئێ پارازیتەیله هەر مینن؛ وەڵام جێ پاێان کەم رەنگەو بوود. ئێمە له کارکردن گەرد فەزاێ مەجازیا دەسەڵات‌دارەیل خاسێگیم. وەڵام هێمان، دەسەڵات بەش گەورەێ له فەزاێ مەجازی کفتێەسە دەس پارازیتەیل کە دیرووک نیشان داس ئێانە هیورده هیورده خوەێان دەنە لا و ئێ بەشە لە کۆمەڵگا کەفێده دەس خاون زانیارەیل خوەێ. مدووێگ تر کە ئێ فەزا پارازیت دێرێد ئەوەسە ک ئێمە هێمان یاساێگ تاێبەت ئڕاێ فەزاێ مەجازی نەێریم. رووژنامەوان نیەزانێد وە بان یاساێ چاپەمەنی بنیوسێد یا نە!
_ قسەێ پەرتخدان شنەفیم
من له وەردەنگەیل هەنین “صدای آزادی” توام ک وە نووڕگەێ قورسترێگ وە دەنگبەرەیل مەجازی بنووڕن. له رووشن‌بیرەیل و وەردەنگ چاپەمەنەیلن توام بانە ناو فەزاێ مەجازی و وە گەرد پێنوس خوەێان ئەو پارازیتەیله کە ناو بردیم، بەێنە لاو و دەسمەێتێگ بوون ئڕاێ بان بردن داخوازیەیل هاوشاریەلمان له کرماشان.