ده‌نگ ئاوه‌خته‌یل له ده‌نگ ئازادی / مازیار نه‌زه‌ربیگی
لە ناو دنیاێگ ژیەیم گ میدیا (ڕەسانە) خاڵ سەرەکی وەرەو نوا چێن هەر کوومەڵگاێگە. ئەگەر میدیایل نەتۊەنن وە دروسی کار خوەێان پێش بووەن، بۊمنە لەواێ ئایەمەیلێ گ جامەک نەێرن، کەسێگ نەێرن گ وەپێیان بۊشێد ئێمڕوو هاڵێیان چۊنە، بۊمنە لەواێ ئایەمەیلێ گ لە وەز دەیشت و دەرۊن خوەێان نائاگان.
سە ئەگەر بۊشیم جیاوازی سەرەکی ئیمە وەل گیانەوەرەیل ترەکا هەر لە جیاوازی میدیایل ئیمە سەرچەوە گرن، چشت ئەڵاجەۊێگ نەوەتیمنە، وە تاێبەت لە سەردەم خوەمان گ هەوەجەێ فرەێگ وە ئاگایی دێریم.
میدیا لە شان سیستم پەروەردە کردن و هەر ئێ جوور سیستم دادگەری، سێ پەل سەرەکی هەر کوومەڵگان. ئەگەر ئازاد نەون، ئەگەر سەربەخوەی نەون، ئەگەر تۊش شەڕ هاتۊن، دیاریە گ ئەو کوومەڵگایشە هەر ئێ تایبەتمەنیە دۊنێدەو.
وەداخەوە لە رووژهەڵات ناوێن (خاوەرمیانە)، وە تایبەت لە ئێران، هەر لە سەرەتاێ چالاکی میدیایل، هەمیشە یەێ بڕ گیر و گرفت بۊە، هەم وە مدوو شێوەیل رامیاری و هەم وە مدوو ئیدئولوژی، کار کردن لە ناو میدیایل دژوار بۊە.
ئەڵبەت یە تەنیا خاسماێ وڵات خوەمان نییە. لە گشت دنیا، ئێ هەڵکەفتە داشتیمنە. میدیایل وە مدوو تایبەتمەنیێ گ دێرن لە بێز چەو دەسەڵاتدارەیل بۊە و فرە جار لە ئێ باوەتە تۊش شەڕ هاتنە.
فەلسەفەی وە دی هاتن میدیاێ سەربەخوەێ هەر یە بۊە گ بتۊەنێد تا ئاستێگ خوەێ لە دەسەڵات جیاوە بکەێد و ئێکەش نزیکەو بوود وە مەردم. گ تۊەنیم بۊشیم ئێ کووچ میدیایلە لە دەوڵەتەیل وەرەو مەردم، یەێ کووچ دڵخواز ئەڕاێ هەر کوومەڵگایگە و لە هەر وڵاتێ گ بۊنیم ئێ کووچە هەڵکەفتێیە، تۊەنیم بۊنیم گ هاڵ و رووژ ئەو وڵاتە پسای وەرەو خاسی چوود.
ئێسە لە کرماشان هیژدە ساڵە گ هەفتەنامەی دەنگ ئازادی پساێ بڵاو بوود و ئێسە پساێ وەرەو ساڵ نووزدەهم چیمن. لە ئێ هیژدە ساڵە، تۊەنستێیە 630 ژمارە بڵاو بکەێد گ ئەڕاێ کوومەڵگای ئیمە کار گەورایگ وە ژمار تیەێد. وە مدوو ئێ پێشهاتە توام لە لایەن خوەمەو چەوێگ بارمە مل دەسکەفتێ گ هەفتەنامەی دەنگ ئازادی ئەڕامان داشتێیە.
هەر لە ساڵەیل سەرەتایی نۊسانم، وەل دەنگ ئازادی ئاشنا بۊم، وە تایبەت یەگ نۊسمانەیل کوردیش بڵاو کردیاد و ئەڕام فرە چێژبەخش بۊ گ شوونێ بگرم و لە نۊسمان دووسەیل و نۊسەرەیل کەڵگ بگرم.
یەکێگ لە دەسکەفتەیل سەرەکی هەفتەنامەی دەنگ ئازادی هەر یەسە. یانێ هەمیەت دان وە زوان و ئەدەبیات کوردی و تۊەنم بۊشم، پیەک کەسەیلێ گ لە پارێزگەی کرماشان، چالاکی ئەڕای زوان و ئەدەبیات و هونەر کوردی کردنە، وەل دەنگ ئازادیا پەیوەندی داشتنە و تۊەنستنە بەرهەمەیل خوەیان لە ناو دەنگ ئازادی بڵاو بکەن. وه هەر ئێ جوور دەنگ ئازادی فرە کووشیە تا بتۊەنێد نۊسەرەیل و هونەرمەندەیل کورد وە مەردم بناسنێد. ئەگەر کتاوێگ بڵاو بۊە، ئەگەر ئاڵبووم مووسیقایی هاتسەو دەیشت، ئەگەر فیلمێگ سازیایە، دەنگ ئازادی هەمیشە چێیەسە پێشوازێ و بۊەسە مدوو دڵگەرمی‌دان وە گشت کەسەیلێ گ پسای لە ئێ رێیە تێکووشن.
هەرسەێ هەمیشە یەێ بڕ جیاوازی هەس لە لایەن باوەڕەیل، لە لایەن ئامانجەیل، و هاتێ بڕێگ لە دووسەیل وە ئێ پەیوەندیە دریژە نێیاۊن، ئەمان دیاریە گ هەمیشە دەروەچێگ ئەڕای بەرهەمەیل خوەیان لە ناو ئێ کۆڤارە دێرن و لەێوا نییە گ جیاوازی لە ئیدە و باوەڕەیل بتۊەنێد جیایەتی بارێد.
سە یەێ دەسکەفت خاس ترەک گ ئێ هەفتەنامە دێرێد یەسە گ نۊنەر گشت دەنگەیل بۊە، هەرسەێ هەر ئەو جوورە گ وەتم یەێ بڕ گیر و گرفت هەس و بۊە، یە دی تایبەت گشت میدیایل وڵاتە، و ئەگەر بڕیارە یەێ هەفتەنامە وە کار خوەی دریژە بێیەید، بایەس یەی بڕ هێڵ سوورێ گ ئەڕای دیاری کردنە لە بێز چەو بگرێد.
فرە لە هەفتەنامەیل ترەک هەر وە مدوو ئێ هێڵەیل سوورە لە کیس چێنە، سە لەێرە بایەس شێوەیلێگ بۊنیمنەو گ هەم بتۊەنیم وە کارمان دریژە بێیەیم و قسیەێ خوەمان وە وەردەنگ بڕەسنیم، و هەم تۊش شەڕ ئەو هێڵەیل سوورە نایمن. لەێرە دی هەوەجە وە یەێ جوور رامیاری هەس، و یە وە مانای قەبووڵ کردن هێڵەیل سوور نییە.
وە مانای یەسە گ چۊ بتۊەنیم وەرە وەرە لەلێیان بکەفیمنە لا. ئەگەر هەر ئێ جوورە بتوایم وە پای پەتی رەو بکەیم و سینە زتەو بکەیم، پەرتخێ دیاریە. دی لەوای سەد ساڵ پێش نییە. شێوەیل ئاگا کردن مەردم گۊەڕیایە. شێوەیل دەرکەفتن وەل گیر و گرفتەیل گۊەڕیایە. شێوەیل رامیاری گۊەڕیانە. هەر لە بان ئێ هێڵە بایەس کەسەیلێ گ دڵسووزن و توان دەسمیەت کوومەڵگا و نیشتمان خوەیان بێیەن لە هووش خوەیان کەڵگ بگرن تا بتۊەنن دریژە بێیەن.
فرە لە گیر و گرفتەیل ئیمە لە یەی شەو و یەی مانگ و یەی ساڵ وە دی ناتێیە. بڕێگ لە گیچەڵەگان، هزاران ساڵ پێشینەی دەرەقەتدار فەرهەنگی و مێژوویی ها لە پشتێ. یانە وە یەێ شەو و یەێ مانگ و یەێ ساڵ وە لا نیەچن. بایەس ئەڕاێ تێکووشی، بایەس زەجر بکیشیم. وە هاسانی هۊچ چشتێ وە دەس نیەتێد. یەگ بووسیەیمنە ئەو دۊرە و بۊشیم تەنیا و تەنیا هەناێ «لەێوا» بۊ، منیش «لەێوا» کەم، ئەو «لەێوا» هۊچ وەخت پێش نیەتێد.
بایەس گام وە گام بچیمنە نوا. سە ئەگەر رەخنەیگ دێریم لە هەفتەی نامەیگ لەوای دەنگ ئازادی، یەکم بایەس ئێ گەپەیلە لە بێز چەو بگریم.
لە ئێ ماوە جیا لە چالاکی ئەڕای زوان کوردی، ئەگەر بنووڕیمنە نۊسمانەیل ترەک گ بڵاو بۊنە لە ئێ کۆڤارە، دیاری بوود گ فرەتر هەوڵ یە داس وەرەو مەردم باێد، رەخنەیلێ گ گیریاس لە دەسەڵاتدارەیل بۊە، هەر هەڵکەفتێ گ لە کرماشان پێش هاتێیە، یەی دەروەچێگ لە ناو دەنگ ئازادی داشتێیە. هەر لە ئێ باوەتە چەن جار تۊش شەڕ هاتێیە، چەن جار ئازار دییە. یانە نیشانەی یەی میدیای زینێ و چالاکە گ تۊەنێد لە توو بازار خراو میدیایل کرماشان، یەی نموونەی وەر چەو بگر بوود و قسیە ئەڕای وەتن داشتوود. هەرسەی هەمیش ئۊشم، پیەک هاڵ میدیای ئێران نەخوەشە و یە یەث چشت دیاریە، ئەمان نیەودە مدوو یەگ زامەت بڕێگ لە میدیا گ پساث تێکووشن لە بێز چەو نەگریم. باێەس پشتەگری بکەیم، ئەوانە گ دڵسووزن بۊنیمنەو و لەلێیان لاداری بکەیم.
ئێسە ئەڕای ساڵەیل ترەک، هەفتە نامەێ ده‌نگ ئازادی باێەس بتۊەنێد خاستر دریژە بێیەێد، وە ئێ مدوو هەوەجە هەس وە پێنۊسەیل پڕ هاز و زەینەیل پڕ دەرەقەت و چەوه‌یل تێژ گ لە بان گیر و گرفتەیل وڵات هۊردەو بوون، بنۊسن، ئاماژە بکەن.
ئەڕای نموونە ئەگەر بتۊەنیم لە ساڵ ترەک، وە جی یەک دو لاپەڕەی کوردی، چوار لاپەڕەی کوردی داشتۊمن، یا تەنانەت بڕەسیمنە رووژێ گ پیەک کوردی بوود، یە ئامانجێ نییە گ یەی میدیا خوەی وە تەنیا وەپێ بڕەسێد. دیاریە گ هەوەجە هەس دووسەیل نۊسەر چالاک بوون، دووسەیل جوان گ پساێ تیەنە مەێدان، کوردی بنۊسن.
دەرەقەت هەر کوڤارێگ جیا لە بەرپرسایەتی گ ئاقای «جەلیل ئاهەنگەرنژاد» لە ئێ ساڵیانە نیشان دانە دێرن، هەوەجە وە دەسمیەت چالاکەیل و وەردەنگ هەس. دووسەیل تۊەنن سووژە کل بکەن. تۊەنن گوزارش کل بکەن. تۊەنن هەڵکەفتەیلێ گ دینە بان بۊشن. تەنانەت وەتووێژ بکەن، و ئێ بەستەرە گورجە گ گشت وە یەکەو چالاک بوون تا دەروەچێگ ئەڕای وەتن قسیەیل خوەیان داشتوون.
ئێ چەن لەتە توام وە دیاریەو بۊشم: ئەگەر کەسێ وەل خوەیا بۊشێد وەل بەرپرس هەفتەنامە گیچەڵ دێرم، سە دی هەفتەنامەگە نەمە لا، یە لە راس نیشانەی نەخوەشیە. مەگەر بڕیارە ئیمە گشتمان لەوای یەک فکر بکەیم؟ مەگەر بڕیارە ئامانج و باوەڕەیلمان دۊز لەوای یەک بوود؟ ئەڕای نموونە لە خوەم ئۊشم، هاتێ باوەڕەیلێ گ من دێرم، ئەڕای ئاقای ئاهەنگەرنژاد نەپووڕ بوود. یا دو دنیای جیاواز داشتۊمن. ئەمان تا ئێسە هۊچ گیچەڵێگ پێش ناتێیە، لە ناو هەفتەنامە هاوکاری کردیمنە. فرەیش ئەڕام رێزدارن و تا ئیسەیش هەرچێ نۊسامە بڵاو کردنە. نە تەنیا من، فرە لە نۊسەرەیل تریش؛ سە وەل خوەمانا بڕیار بنەیم. دووسی و هاوکاری و چالاکی، پەیوەندی وەل باوەڕەیل تایبەتی ئیمە نەێرێد. یەی میدیاس، گ هەرکە دەنگ خوەی دێرێد و یە نیشانەی یەی میدیای ئازادە؛
ئەڕای نموونە ئەگەر کەسێگ لەوای ئاقای کەزازی تیەێد و قسیەی خوەی کەێد، هەر لە ئەو ژمارە، نۊسمان کەسەیل تریش بۊە گ زێز وە ئاقای کەزازی بۊنە. تێکووشین بەرپرسایەتی دەنگ ئازادی هەر یە بۊە و تا ئەورە گ م رەسیمەسەو، بڕیارە هەر لەێوایشە دریژە بۊنێدەو. یە فەلسەفەی ئێ هەفتەنامەسە.
ئەگەر کەسێگ هاوڕێ ئێ فەلسەفە نییە و خوەشێ تیەێد تەنیا یەی دەنگ بشنەوێد، تەنیا یەی دەنگ بوود، تەنیا یەی دەنگ بمینێد، ئەوە تۊەنێد رووژنامەیل ترەک لەوای میدیایل دەوڵەتی هەڵویژنێد.
ئەمان بایەس بزانێد یەی دەنگی خسار رەسنێد. تەنانەت ئەگەر دەنگ خاسێگیش بوود. ئەمان وە مدوو یەگ دەرەقەت فکرەو کردن لەلیمان سێنێد، وەرە وەرە تۊش شەڕ تیەیمن و فکر کەیم گشت بایەس لەوای ئیمە بوون. وەنە گەنەکارن. وەنە نەفامن. وەنە بایەس سەرکوت بوون! سە هەمیشە بکووشیم جیا لە دەنگێ گ وە دڵمانە یا وەپێ باوەڕ دیریم، دەنگەیل تریش بشنەویم. لە بانێیان هۊردەو بۊمن، لە شوون سەرکوت کردن یەک نەۊمن تا وەرە وەرە ئێ فەرهەنگە جی بکەفێد. تا ئێکەش بتۊەنیم وەل یەکا بژیەیم.
وەل یەکا قسیە بکەیم. دەس لە یەخەی یەک وێڵ بکەیم. یەک ترەکی هەر ئەو جوورە گ هەیم دووس داشتۊمن. ئەڕای دنیای رەنگامە بکووشیم. ئەڕای دنیای گ هۊچ کەس وە مدوو ئائین و زوان و باوەڕ جیاواز، گیان و ماڵێ لە کیسێ نەچوود؛ ئەڕای ئێ جوور جەهانێ بایەس بکووشیم و یەکمین گام یەسە گ لە خوەمانەو دەس وەپێ بۊمن و ئێکەش وە زەین رووشن بایمنە مەێدان و بکووشیم ئەڕای هاوردن سیستمەیل رامیاری و فکری گ هاوڕێ ئێ شێوەنە؛ و دیاریە میدیایل تۊەنن لە ئێ رێیە فرە دەسمیەت ئیمە بێیەن.
سە وە جی خوەم ئمێدوارم، ئەڕای ساڵ کاری نوو هەفتەنامەی دەنگ ئازادی، چەن هەڵکەفت خاس داشتۊمن: یەکێگ یەسە گ بتۊەنیم بەرهەمەیل کوردی فرەترەو بکەیم. وە ئێ مدوو لە گشت دووسەیل خوازیارم چالاک بوون! بنۊسن! هاوکاری بکەن تا بتۊەنیم وە ئێ ئامانجە بڕەسیم چۊن دڵنیام گ ئامانج هەفتەنامە هەریەسە و لە ئێ پێشهاتە پێشوازی فرە خاسێگ کریەێد.
دوێم چشت یەسە گ هەفتەنامە بتۊەنێد چراخ رووژنای بوود ئەڕای بانان پارێزگەی کرماشان و هەر ئێ جوور ئیلام. لە لایەن مەردمەو بکووشێد. قسیەیلێ گ هەس وە گووش دەسەڵاتدارەیل بڕەسنێد. ئەگەر گیر و گرفتێگ هەس، ئەگەر رەخنەیگ هەس، بێ پەردە گشت دیاریەو بکەێد. چۊن ئامانج یەسە ژیان کوومەڵایەتی و ئابووری خاسێگ داشتۊمن، ئامانجەیل ئەڵاجەۊ و نەپووڕێگ نەیریم.
هەریە گ مەردم خوەشاڵ بوون، کروورە نێیاشتوون، وە دڵخوازەیل خوەیان بڕەسن، ئازاد بوون، یانە ئامانجەیل سەرەکیە گ تا هەنای وەپێیان نەڕەسیمنە، بایەس بکووشیم، و هەنای رەسیمن، بایەس هۊر بکەیمەو پێیان تا لەنوو لە کیس نەچن؛ ئامانج هەر میدیای یەسە و ئمێدوارم دەنگ ئازادی هەر لە بان ئێ هێڵە وە رێ خوەی دریژە بەێد.