چیمه‌ن ره‌حمانی : کار گه‌وراێ دیاری، ئه‌ندیشه‌ێ گه‌ورا تواێد
کرماشان شار یا باژار ره‌نگاێ‌ڕه‌نگێگه. له ژینگه‌ێ بگر تا خێاوانه‌یل کۊیه‌نه و نوێ. له ماڵه‌یل قه‌یمه تا چه‌ن‌پووشه‌یل ئمڕووینێ. وه له یانه گرینگتر، له مه‌ردمانێ که هه‌ر بڕ له لێان ریشێ له گووشه‌‌ێگ له‌ێ ناوچه‌ێ مێژوییه دێرن. له جاف بگر تا هه‌ورامی؛ له که‌لهۆڕ تا کولیایی و له له‌ک تا هه‌مه‌دانی! یا گه‌ر له ئه‌رده‌ڵانیه‌یل سنه. له یانه ڕه‌ێ بۊمن، هۆنه‌ر له ناو ئێ باژاره، گه‌پ تایبه‌تی خوه‌ێ دێرێ. ده‌نگ هۆنه‌ر مووسیقی یه‌کێگ له به‌رزترین و ره‌نگین ترین ده‌نگه‌یلێگه ک ها له ناو نیشتمان کورده واری و وه تاێبه‌ت له کرماشان. هه‌ر وه‌ێ بوونه‌و ساڵان دۊر و دریژ فره ئستعداده‌یل هۆنه‌ری زینێه‌و کردێه و فره له گه‌ورایل ئێ هۆنه‌ره ریشێ له‌ێ خاک پاکه دێرن. چیمه‌ن ره‌حمانی یه‌کێگ له‌ێ هۆنه‌رمه‌نده‌یله‌سه ک له کرماشان ژیان هۆنه‌ری دێرێد و یادگارێگه له پیاێ گه‌وره‌ێ نه‌مر: یه‌دولاه ره‌حمانی که ده‌نگ دڵڕفنێ له هۊر رووژیاره‌یل دۊر و دریژ له‌ێ نیشتمانه مینێد. مانگ ئاخر وه‌هار فارسی مانگ کووچ دۊایێن ماموستا ره‌حمانییه. هه‌ر وه بوون ئه‌وه‌وه هاو گه‌پ بۊمن ئه‌وڵ چیمه‌ن ره‌حمانییا تاگه‌ر ده‌روه‌چێگ ئڕامان وه دونیاێ هۆنه‌رێ خوه‌ێ واز بکه‌ێد. یه ئۊیه‌و یه‌یشه که‌ڵام شیرین خانم ره‌حمانی!:
چیمه‌ن ره‌حمانی له به‌ێن ئه‌هڵ هۆنه‌ر له کرماشان ناسیاێه. ئه‌مانێگ چۊ خوێان وه مه‌ردم ناسنن؟
هه‌ر ئه‌و جووره ک به‌شێگ له وه‌رده‌نگه‌یل زانن، م له کرماشان وه دی هاتمه. کرماشانێ ک گه‌وره‌شار کورده‌یله و ریشێ له مێژوو دێرێ. هه‌ر ئه‌و جووره ک جوانه‌یل ئمڕووێن چنه شوون ده‌رس و دانشگاوه، منیش ئێ مه‌سیره چێمه و له رشته‌ێ کشاوه‌رزی ده‌رس خوه‌نیمه. چۊن باوگم عومرێ ناو بان مووسیقی و ساڵان فره‌ێگ له‌ێ عه‌رسه کار کرد، منیش هه‌م هه‌واخواز مووسیقی بۊم و فره ساڵه پەێجور ئێ هونه‌ره‌مه و له‌ێ عه‌رسه کار که‌م. ئساڵه‌ت باوگییم هەڵگەردێدە سەرپۆڵ و ئساڵه‌ت داڵگی‌میش ڕەسێدە مەنتەقەێ ئەردەڵان و شار سنە. هه‌ر ئه‌و چۊنه ک وه‌تم، وه بوون کارەیل هۆنەری باوگم وە گەرد هۆنەرا هەر لە مناڵییەو ئاشنا بۊمە و هەمیشەیش بەشێگ لە ژیانم بۊیە. جورێ کە تۊەنستێە فەزاێگ پڕ لە نەغمە و ڕەنگ و بوێ هونەری ئەرام بسازێد.
هه‌ر ئه‌و جووره ک وه‌تین، لە بنەماڵەی هونەرمەندێگ گەورا بۊنە، وە تاێبەت باوگدان یەکی لە گوورانی بۊشەیل گەوراێ کورد بۊە. چەنێگ ئی فەزا تۊەنستێە لە ژیان هونەری خوەدان دەسەڵات داشتۊد و دەسمێەتدان داس؟
بەڵێ! باوگم وە بوون دڵبەستەگیەیل هەمیشەێ خوەێ کە وە مەنتەقەێ حوزەێ فەرهەنگی جۆغرافیاێ چەم ئەڵوەن تا گرمیان داشت، فرە عڵاقمەند بی کە وە مل مووسیقی ئی حه‌وزە تەخه‌سۆسی کار بکەێد ئەرەێ یە بی کە فرەتر وە مل ئی شیوەێ مووسیقیە متمه‌رکز بی، وە فرەتریش تەوەجۆە خاسێک وە زاراوه‌یل کوردی جنوبی داشت و سەعێ کردیاد وە نەو تەمام ئاثارێ وەێ زاراوه‌یله ده‌سمیه‌ت بگرێ، ک که‌سایه‌تی و ڕووح مووسیقی یه‌ێ‌شوون‌وسان دێرد تا باره‌ێ بار و کووچ ئێڵ. وە یە نمودێگ لە بەشێ لە کولتوور کوردیە کە کەمتر شاێەد وە ئه‌ژنه‌ویاێه، لەی مووسیقیە ژینگه و نیشانه‌یل کوومه‌ڵایه‌تی ڕەنگ و بووێ جیاوازترێ دێرن، لەحن مقامات شاری ترە و تاثیر فرەترێ لە مووسیقی ئێران زۊنێ گردێە، وە شاێەد بۊشم لە له‌حنه‌یل باربودی دوران ساسانی
مووسیقی کرماشان زەمانێ گەرد گەورائیل مووسیقی جوور نەمر ماموسا رەحمانی و ماموسا لۆڕنژاد، دەورەی فرە خاس و بەرزێ داشت. ئێسە مووسیقی کوردی کرماشان لە کوو دۊنین؟ ئایا تۊەنێد دجارە جوور جاران خاس بوود؟
وه ڕاس کار دیاری و گه‌ورا، فکر و ئەندیشەێ گەورا تواێد. ئەو دورە فکر ۆ خیاڵ هۆنەرمەندیل چشتێ تر بۊ. فکرێان زنە کردن سۆنەتیل له قاڵب ئمڕووین و جەدید بۊ. پایبەندی وە ئوسوول فره‌تر هاز و گیان داشت. نەقش ئاهەنگسازەیل و نەوازەندیل و ترانه ئۊشه‌یل و حاڵ و هەواێ ئەو دورەیشە خۆ فرە فرە مۆهم بۊ. وە داخەو ئیسە ئیجور فەزاێگ نەێریم. جەنبەێ ماڵی و وە قه‌وڵ گه‌ورایل شوئاف ئی جەریانە وە نەزەرم زەربەێ خوەێ داس. هۆنەرمەندیل ئەوقەرە کە وەخت نەن مەردم وە هەر شکڵ مۆمکن بۊننەێان کەمتر وەخت هیلن بار معنایی و محتوایی کارێان بوەنە بان. ئەڵبەتە شاهات فضاێ ڕەسانە و کوومه‌ڵگا واقعه‌ن نەقش فرەترێ دێرێ لەی بارە. چۊن سه‌تح ته‌قازاێ خه‌ڵکیش دی فرە هاتێەسە خوار و خوازێاریه‌یل کوومه‌ڵگایش جورێ نیە کە هۆنەرمەند سه‌رژده‌دار بتواێ.
خو ئیەیش دەقیقه‌ن تێەدە سەر ئەو چشتە کە وەتم سەتح تەوه‌قۆع کوومه‌ڵگا!. مەردم دی خوازێار نین. سەتح سەلیقەێان وه بوون فرە چشتەیل، ده‌سمیه‌ت‌در ناوه‌کی و ده‌یشته‌کی، هاتێەسە خوار. وه‌ڕاس جێ ئه‌فسووسه کە خود ئێ نەهادەیلیشە نیه‌توان ئێ جه‌ریانه سه‌قام بگیرید و بپارێزیه‌ێ. وە لەورەیشه ئیمە کار سه‌تح خوار فرە دۊنیم و شنەفیم کە بڵاو بوو.
لە باوەت جێ ژنەیل لە مووسیقی کوردی تاێبەت کرماشان ئەڕامان بۊشن. ئایا ژنەیل لە مووسیقی ئیمڕوو دەسەڵات دارن؟ و لە گێچەڵەیل ژنەیل لە مووسیقی کوردیش ئەڕامان گەپ بیەن
بەڵێ خۆ وه‌ڕاس جێ دێرن وە مۆشکڵیش خو هەمیشە بیەو هەس ئی چشت تازەێ نیە، وەلێ مە توام وە چشتێ تر ئشارە بکەم کە شاێەد کەمتر مورد تەوجە بیە، ئیسە لە فضایل غیر ڕەسمی وە واسطەێ هەر ئی مۆشکڵات دەر فضاێ ڕەسمی ژنەیل خاستر دێرن کەفنە ناو جەریان موسیقی. وەلێ چە جور کەفتنیشێ خۆ فرە مۆهمە. مەسه‌ڵن یەێ خانم کە شروع کەدە کار موسیقی، زۊزی که‌فێده وه‌ر چه‌و و بەهبە و چەهچە فره‌ێگ شنەفێ؛ چون مەردم قەبوول دێرن وه مۆشکڵات فره‌ێگ ک ها له وه‌ر پاێ، دێرێ کار کەێ. وەلێ خو یە لە یەێ لاتر گیچه‌ڵه‌یل خوەێ دێرێ ئەوەیشە یەسە کە خانومیل دی کەمتر چنە شون تەقویت توانائیەگانێان. وه‌ڕاس دی رازی بوون ک هەر ئەو تعاریف و بەهبە وەتنەیل ده‌ور و وه‌ریه‌یلێ یەنێ خود کوومه‌ڵگا وە خاطر گیچه‌ڵه‌یل خانمه‌یل لە ناو عه‌رسه‌ێ مووسیقی وە خوەێ اجازە نیەێد جور ئاقاێان وەلێان بتواێ کە کارێان قەویترەو بکەن. وە ئیە شاێەد خوەێ کۆمەک فرەێگ وە هۆنەر خانمەیل له مووسیقی نیەکەێ باێەد خۆد خانمه‌یل پر هاز بوون و وه تەوان فره‌تره‌گ بانە نەو مەیدان. نە ئیە کە ئه‌لابه‌خته‌کی بان!.
لە ئاخرین کارەیل هونەری خوەدان ئەڕامان بۊشن
له باره‌ێ ئاخرین کارەیلمیش باێەد بۊشم وە گەرد هەمسەرم « ئەهورا مورادی» (کە خوەیشی موزیسینەو ئۆستاد تەمۊرەس و لە قەدیم شاگردیل و ئەقوام ئۆستاد عەلی ئەکبەر مورادیە) دیریم وە مل مووسیقی تەلفیقی کوردی و نەواحی( اسپانیایی) کار کەیم. کە مەجموعەیکە وە ناو کوردوبا. ئمیده‌واریم که ئه‌و په‌رتق بچوود.
قسەێ ئاخر؟!
قسەێ ئاخرمیش ئیەسە ئارزوێ سەربەرزی ئەرەێ گشت ژنیل سەرزەمینم کەم و ئۆمێدوارم هەمیشە بتوانن جایگاە واقعی خوەێان لە ژیانێک ئازاد پێدا بکەن.