«په‌رته‌و»ێ ک هیچ وه‌ختێگ نیه‌کوشیه‌ێده‌و! / جه‌لیل ئاهه‌نگه‌رنژاد
ئێواره‌س. ئێواران سه‌ردێگ له کرماشانه. واێ سه‌ردێگ که‌فێده‌و شوون رێواره‌گان و ده‌سێان ته‌پنێده گیرفان و ئه‌گه‌ر ئڕاێان ئه‌ڵکه‌فت، ده‌م ئه‌ڵپێچن. چه‌ن ساڵ له یه ئه‌و وه‌ره. له ناکاوا ته‌قیه‌مه ماموستا په‌رته‌وا. یه دیدار ئاخر جاره گ ماموستا له ناکاوا بۊنم و ماێه‌ێ خوه‌شحه‌واڵیم بوود.
نزیک ساتێگ هایمنه یه‌که‌و. له فره چشته‌یل گه‌پ ده‌یم و ماموستا کز تر له هه‌ر جار، له فره چشته‌یل گلیه‌ی دێرێد. له کاره‌یل تازه‌ێ پرسم. ئۊشێ: دی ئه‌و دڵ و ده‌ماخه چۊ جاران نه‌ێرێد و ده‌س که‌ێده گیرفانا و غه‌زه‌ڵ فارسیێگ دارێد ک وه خه‌ت ره‌نگینێگه‌و له بان کاغه‌ز ده‌فته‌ر مه‌درسه‌یێگ نۊسیاس.
تا نزیکیێه‌یل ماڵ هاوڕیه‌ریێ که‌م و له کۊچه‌گان نیمه تیره‌یکان کرماشان وه ته‌نیا که‌فمه‌و ڕێ تا بڕه‌سم وه ماڵا. له‌ێ ڕێێه فکره‌یل و پرسێاره‌یل فره‌ێگ له ناو سه‌رم، سێچقانی کهن. جوور یه گ: تمام دار و نه‌دار ماموستا په‌رته‌و، له ناو ئه‌ده‌بیات کوردی ته‌نیا 12 غه‌زه‌ڵ و چه‌ن گله دوبه‌ێتییه. وه‌لی چوه باێس بۊیه ک بووده نازار و کول‌که‌س شێعر کوردی نیشتمانمان؟
له ناو ساڵه‌یلێ ک میدیا یا نه‌ۊ یاگه‌ر بۊ، له خزمه‌ت کولتوور نه‌ۊ، شێعر، باره‌یل فره‌ێگ وه کووڵ خوه‌ێ کیشا. هه‌ر ئه‌و جووره ک له سه‌ده‌یل له‌ێره‌وه‌رێن، له ده‌رگاێ سوڵتانه‌گان، شێعر حوکم ره‌سانه داشت، له ناو ده‌هه‌یل دۊاێێن ڕژیم له‌ێره‌وه‌رێن و چه‌نی چه‌ن ساڵ وه‌ره‌و دۊیا، شێعر له کرماشان هه‌ر ئه‌و نه‌قشه بازی کرد و حه‌تا ئیرنگه‌یش به‌شێگ له ئه‌و هازدان کولتووریه ها وه شانێیه‌و.
ته‌مکین، شامی و چه‌ن که‌س تره‌ک تۊیه‌نسن له زوان شێعر ئڕاێ په‌ێوه‌ندی گرتن ئه‌ول کوومه‌ڵگاێا ده‌سمیه‌ت بگرن. فه‌رهه‌نگ شه‌فاهی، ئه‌ده‌بیات شه‌فاهی، فره‌تره‌ک له گوففتمانه‌یل مه‌ردم نه‌خش داشت. ئه‌مانێگ وه ڕاس، شێعرێ ک بتۊه‌نێ ئه‌ول مه‌ردم و دنیاێ تازه‌تره‌کا په‌ێوه‌ندی بگرێ،نه‌ێاشتیم.
دنیاێ تازه، شێعر تازه تواس و شێعر تازه، تکنیک و زوان و فورم نوو تواس. هه‌ر یه بۊ ک تمکین ده‌س دا و بان و وه‌ت: بولبول گولزار عشقم باڵ په‌روازم نیه/ تا له سووز دڵ بناڵم، که‌س هه‌ماوازم ئیه/ حافز کوردی زوانم، شێعر من بورهانمه/ شار کرماشان عه‌زیزان که‌م له شیرازم نیه» چه‌ن ته‌جروبه‌ێ تره‌ک له ئه‌و ساڵه‌یله وه ڕێ که‌فت تا ڕه‌سیمن وه «په‌رته‌و کرماشانی».
په‌رته‌و چوه کرد؟ وه ڕاس له کرماشانێ ک باێه‌س شێعره‌یل په‌رته‌و وه دی بارێ، بڕێگ له مه‌ردم له ژێر چه‌رخ مودرنیته قه‌رارۊ بتلیه‌ن. نه خوه‌ێان! زوانێان؛ هوویه‌تێان، و داشت و نه‌ێاشت له‌ێره‌وه‌رێنێان که‌م که‌م و بێ ده‌نگ له په‌ساێ تلیا.
شاهات خاس بوو ک له‌یره ئاماژه وه یه بکم ک ئڕا له ناو تمام ناوچه کورده‌گان، کرماشان فره‌تره‌ک ئڕاێ هه‌ڵگه‌ردانن هه‌ڵوژیا؟ ئه‌و ساڵانه ک ئه‌وه‌ڵ تره‌قه‌ێ مودرنیته له ته‌ێرانه‌و تواس ڕێ شاره موهمه‌گان بگرێ، له ناوچه کورده‌گان،«کرماشان» جیگاێ وه تاێبه‌ت‌ترێ داشت. هه‌ر ئه یه یه‌کێگ له مدووه‌یل و به‌هانه‌یلێگ بۊ ک کرماشان وه عونوان ئه‌وه‌ڵ شار غه‌ێر فارس له ڕووژئاواێ ئێران، بکه‌فێده ژێر چه‌رخه‌یل مودرنیته و ئه‌وه‌ڵ ده‌سکرد ئێ دنیاێ تازه، له کیس بردن فره له فاکتووره‌یل هوویه‌تی کورداێه‌تی له ئێ خاکه بۊ.
ئه‌و ساڵه‌یله کرماشان فره‌تر دشک له به‌ێن سونه‌ت و مودرینته وساۊد و له فره جار، بی ده‌سڵات ته‌نیا نووڕس و چه‌وه‌ڕێ که‌سانێگ بۊ ک بتۊه‌نن هۊره‌و داشته‌یلێان بکه‌ن. وه جورئه‌ت ئۊشم گه‌وره ترین حامێار زوان و فه‌رهه‌نگ ئیمه له کرماشان ته‌نیا مووسیقا و ئێکه‌ش شێعر بۊ.
هونه‌ر مووسیقا هازده‌ر خاسێگ ئرای کوومه‌ڵگا بۊ ک بتۊیه‌نێ حافزه‌ێ مێژووئیمان زینێه‌و بکه‌ێد. شێعریش وه عنوان به‌ش گرینگ و موهمێگ له ساختار کاره‌یل مووسیقایی هاته‌و ده‌نگ. هه‌ر دگیان هاتن و خسنه‌و هۊرمان و خسنه‌و هۊرمان و خسنه‌و هۊرمان!…
شێعر هناس تازێگ تواس. ئاێه‌م تازه‌ێگ تواس و وه‌ێ زۊ هه‌م ئاێه‌م و هه‌م هناس تازه‌ێ خوه‌ێ دییه‌و. علی ئه‌شره‌ف نه‌وبه‌تی یا هه‌ر ئه‌و «په‌رته‌و کرماشانییه» بۊ وه پیاێ په‌رچه‌مدارێگ ئڕای هێز گرتن دجاره‌ێ ده‌نگ ژیان کولتوور کوردی.
شێعر له شوون شێعر، گه‌په‌یل تازه‌تره‌ک داشتن. «ئه‌رمه‌نی» ستیز و شه‌ڕ کردن ئه‌ول ڕیا و چه‌ن ڕه‌نگی ئاێه‌میل بۊ. شاعر قسیه‌ێ ئیمه له وێنه‌ێ یه‌ێ تیمارکه‌ر له شوون زه‌خمه‌یل زه‌مانه گه‌ردی و هه‌ر چه‌فت چڵیێگ دی، وه فه‌نی‌ترین و شیرین‌ترین زوانه‌و بڵاوێ کرد.
گاجار عاشقانه وه‌ت و ده‌نگ دڵداریێ تا که‌شکه‌شان چی و گاجار له دۊری وه‌ت: «م کرماشانی و ت کورد بانه / له یه‌ک دۊریم و دۊری ده‌ردمانه/ م له بان په‌ڕاو، تو ئاربابا / ئڕاێ یه‌ک ئاگرێ که‌یمه‌و شه‌وانه.» ئاگر عشقی ک په‌رته‌و له دڵ دووسداره‌یل فه‌رهه‌نگ و زوان کوردی کرده‌و، وه‌ێ حاڵه حاڵ نیه‌کوشیه‌ێده‌و و بانانمان وه شێعر و هونه‌ر په‌رته‌و و په‌رته‌وه‌یل تره‌ک ڕووژناتر له هه‌ر جارێگه.
ئێواره‌س. ئێواران سه‌ردێگ له کرماشانه. واێ سه‌ردێگ که‌فێده‌و و شوون رێواره‌گان و ده‌سێان ته‌پنێده گیرفان و ئه‌گه‌ر ئڕاێان ئه‌ڵکه‌فت، ده‌م ئه‌ڵپێچن. خه‌وه‌ر کووچ دۊاێێن ماموستا په‌رته‌و دڵ فه‌ره که‌س ته‌زانێه. بڕێگ ئه‌ور بێ خاون له ئاسمان سه‌رگه‌ردانن تا په‌رته‌و هساره‌گان بشارنه‌و. ئه‌مانێگ خاس ک هۊرده‌و بۊد، هساره‌یل فره‌ێگ له ڕه‌نگ بانان هونه‌ر کوردی له ئاسمان، دیاریێن. په‌رته‌ویش ئه‌ول شێعره شیرینه‌گانێا له ئاسمان ئیمه تا بانان دۊر و دریژ مینێده‌ێ! مینێده‌ێ! مینێده‌ێ!…
جه‌لیل ئاهه‌نگه‌رنژاد
کرماشان/ 6 به‌همه‌ن 1400 هتاوی
دیدگاه‌ها: ۱ دیدگاه
ده‌س خوه‌ش دۆکتور