لە هسکوت تا گرژ هەڵاتن / مازیار نەزەربەیگی
نووڕستن وە چۊنیەتی گرژ هەڵاتن وە مدوو کتاو «گرژ هەڵاتن، شەش واژەتاو لە بێز چەو گرتن» لە «سلاڤۆی ژیژێک»
گرژ هەڵاتن مرۆڤ لە ناو کوومەڵگا هەم تۊەنێد سروشتی بوود و هەم کوومەڵایەتی. لە بەش سروشتی فرەتر هەڵگەردێدەو خاکەڕای هەر مرۆڤێگ گ وەل گیانەوەرەیل ترەکا هاوبەشە. ئەمان لە رووژێگەو گ مرۆڤ بڕیار نایە لە ناو کوومەڵگا بژیەێد، گرژ هەڵاتن فرەتر یەی ساختار کوومەڵایەتی ئەڕای خوەێ دیەسەو گ تۊەنێد لە ئاست یەی کوومە مرۆڤ، خوەێ نیشان بەێدن.
هەرسەی دیاریە سەرچەوەێ لەنوو رەسێدە سروشت و ژینگە. ئەڕای نموونە ئەگەر چەن رووژ خوراک وە بۊنەوەرێ گ ئەڕای ژیان کووشێد، نەڕەسێد، دیاریە گرژ هەڵاێد، تەنانەت ئەگەر بۊنەوەر فرە ئارام و سەر وە ژێرێگ بوود. چۊن گەپ هەوەجە داشتنە، و تەنانەت هاتێ مێژگ سەرڕاس فەرمان بەێدن گ ئەڕای وە دەس هاوردن خوراک بچوودە شەڕ؛ ئێ هەڵکەفتە سروشتیە و لە ناو گشت گیانەوەرەیل هەس.
ئەمان هەنای مرۆڤ بڕیار نەێد ژیان خوەێ لە گیانەوەرەیل جیاوە بکەێد و شاروەندی تایبەت وە خوەێ داشتوود، وەرە وەرە داتەکەیل ژیان کوومەڵایەتی وە دی تیەن تا بتۊەنن ئەو بەش سروشتی مرۆڤە وەرەو مکانیسم و دینامیسم ژیان کوومەڵایەتی هەوڵ بێەن.
بنیەی ژیانێ گ ئێمڕوو دیریم لە بان ئێ رێیە نریاسەو. ئەمان پرسیار یەسە ئڕا هێمان گرژ هەڵاتن لە ناو کوومەڵگایل ئیمە هەس و تەنانەت لە گیانەوەرەیل تریش تۊڕەترەو بۊمنە، جەنگەیل گەوراێگ داشتیمنە، فرە کەس کوشیانە، فرە وە ژینگە خەسار دایمنە.
ئێسە لە باوەڕ من خوەنستن کتاو «گرژ هەڵاتن، شەش واژەتاو لە بێز چەو گرتن» (ئەڵبەت لە ئێران و هەڵگەردان فارسی پەنج بەشیە و وەرز چوارێ وەل گرژ هەڵاتنا رۊەڕۊ بۊە!) لە «سلاڤۆی ژیژێک» تۊەنێد دەسمیەت ئیمە بەێدن تا خاستر لە ئێ رێ و بانە بڕەسیمنەو، سە لە ئێ وتارە کووشم وە دەسمیەت ئێ کتاوە چەوێگ بارمە مل چۊنیەتی گرژ هەڵاتن لە ناو کوومەڵگا.
ژیژێک باوەڕ دێرێد گرژ هەڵاتن وە سێ شێوە خوەێ نیشان دەێد. شێوەی یەکم یەی شێوەی سەرڕاس و دیاریە لەوای ئایەمکوشی یا چرچ خستن، سە ئێ شێوە کۆنشگەرانەس. ئێ بەشە لە گرژ هەڵاتن پەیوەندی دێرێد وەل سروشت مرۆڤەیل لە ناو ژینگە.
هەنای پیلان دیاری ئەڕای جەنگ بوود، هەنای هەوەجەیل سەرەکی مرۆڤەیل بکەفێدە گیچەڵ، هەنای فشار فیزیکی فرەوە بوود، کوومەڵگا تەتێدە یەی شێوەی سەرڕاس لە گرژ هەڵاتن گ ئەڕای گشت مەردم دیاریە و تۊەنن بێ یەگ بان و خوارێ بکەن لەلێ بڕەسنەو. هەر ئێ دیاری بۊنە، بۊەسە مدوو یەگ فرەتر لە بێز چەو بوود و ساڵەیل ساڵ، نۊنەرەیل فکری تەنیا بنووڕنە ئێ بەشە و فکر بکەن تەنیا رێ ئەڕای چارەسەر کردن گرژ هەڵاتن، نوا گرتن لە ئێ شێوەی دیاریەسە، ئەمان ئێمڕوو دۊنیمن، هەرسەی فرە لە داتەکەیل، داتەکەیل تایبەت وە گرژ هەڵاتنە، ئەمان نەتۊەنستێە نوای بگرێد و تەنانەت فرەتریشەو بۊە، سە بایەس قۊلتر بنووڕیم.
هەنای دینامیسم دنیای گ لە تووێ ژیەیم بان و خوار کەیم، رەسیمنە شێوەی ترەک لە گرژ هەڵاتن گ سەرڕاس نیە و لە بان زەینیەت مرۆڤەیل کارێگەری نەێد و هاتێ ئەو کەسە خوەیش دۊز نەزانێد گ نووڕگەێ وەرەو گرژ هەڵاتن چێە؛ ئێ کارێگەری نانە لە دریژەی زەمان وەرەو ئەمر ساختاری رەو کردێیە، یانێ دی کۆنشگیرەو بۊە، لەوای نەتەوەپەرەسی، جیایەتی و دژایەتی جنسیەتی و بڕێگ نووڕگەیل ئائینی.
ئەڕای نموونە ئەگەر لە یەی مرۆڤ گ خاوەن زوان یا ئائین ئیکسە بپرسیم، باوەڕد لە بارەێ یەگ زوان و ئائیند، کەسەیلێ گ زوان و ئائین ترەک دێرن کردسە ژێردەس خوەێ چوەس، هاتێ هەر نەڕەسێدەو پسای گەپ چوە دەیم، دی چ بڕەسێد وە یە فکر بکەێد گ ئێ پرووسە یەی شێوەی پڕهاز لە گرژ هەڵاتنە. ئێکەش ئەگەر وەرە وەرە بڕەسێدەو، کووشێد تا کارێگ بکەێد ئێ پرووسە بپووڕێد، ئەڕای نموونە ئۊشێد چۊن زوان یا ئائین خاستر و پڕهازترێگە! ئێکەش لە ئێ ناوە پەل مێژوویی بکوتێد، یەی خڕیش وە ناو داتەکەیل (تایبەت وە ئەو ئیکسە) بخوەێد و لەنوو لە دەور بڕێگ تئوری گل پل بکەێد و دۊاخریش فرە لەلێان ئۊشن هەریەسە گ هەس و هاتێ بکەنەێ وەردە وەردە و بچنەو سەرەێ شێوەی کۆنشگەرانە و سەرڕاس! لووایلوو ئێ پرووسە هەنای تەتیەیمنە یەی ساختار یا سیستم هەزەو داتەک یا ئەمر ئیکس، هەم لەنوو ئێ کارەساتە دیریمن، تەنانەت هاتێ تا پای گیان.
هاتێ لە قەوڵی ژیژێک فرە جار بشنەویم، «ئێرە نیشتمان ئیمەس، هەرلەێوا گ هەس ئەڤیندارێ بوو، یا بچووە رێیەو!». سە شێوەی کۆنشگیرانە لە بان دو شێوە چۊزە داس، نەمادین و سیستمی. سە تۊەنیم بۊشیم شێوەی دوێم، شێوەی کۆنشگیرانەی نەمادینە، و شێوەی سێیم شێوەی کۆنشگیرانەی سیستماتیکە، هەرسەی تۊەنێد لە بەش نەمادین کەڵگ بگرێد، ئەمان فرەتر هەڵگەردێدەو وە ساختارەیل و رزارەیل رامیاری و ئابووری.
هەر ئەو جوورە گ لە باوەڕ ژیژێک هەم هەس، یەکێ لە گرنگ‌ترین مدوویل گرژ هەڵاتن، جیاوە کردن مەردم یا سازین «ئەمر خاوارە» بۊنە. ئێ تایبەتمەنیە سەرڕاس هەڵگەردێدەو وە مەیل گیانەوەری مرۆڤ ئەڕای دیاری کردن جیەگای خوەێ، ئەڕای دیاری کردن شوونەجی خوەێ، ئەڕای دیاری کردن قوڕنەی خوەێ؛
ئێ ئەمرە لە سەردەم مناڵی هەر مرۆڤێگ دۊنیمن چۊن مرۆڤ لە بەرەی مناڵی هێمان پەروەردە نەۊە و فرەتر لەوای سەردەم گیانەوەری دیرووک مرۆڤە. وەرە وەرە تایبەتمەنیەیل ترەک وە ئەو مەیل گیانەوەریە (خاک و خوراک) زیایەو بوود، لەوای زوان، ئائین، رامیاری، سنوورەیل، بەرژەوەنی و ژاژ. وەرە وەرە مرۆڤەیل لە یەک داچەکیەن چۊن هەر کوومە مرۆڤێگ تواێد ئەو تایبەتمەنی خوەیە وە دەسەڵات بڕەسێد تا دەس ئاخر ژاژ فرەترێگ داشتوود.
سە ژیان کوومەڵایەتی و ژاژ هەرسەی تۊەنستنە ئەڕای ژیان مرۆڤ، ساز و کارێگ بنەنەو تا شاروەندیەیل گەوراێگ وە دی باێد، ئەمان هەمیشە لە وەرایوەر یەک بۊنە، و هەر ئێ جیایەتیە بۊەسە مدوو یەگ مرۆڤەیلیش لە وەرایوەر یەک بووسیەن.
چۊن ژیان کوومەڵایەتی و ژاژ هەر بڕێگ تەنیا تایبەت وە ئەو بڕە بۊە یا خاستر یەسە بۊشیم لەێوا تاریف بۊە؛ ئەو کوومە ئەڕای خوەیان لە شوون یەی بڕ داتەک بۊنە تا بتۊەنێد یەی بڕ ئایەم گ وە ئەو داتەکەیلە باوەڕ دێرن لە دەور یەک کووەو بکەێد و ئێکەش ئەڕای وە دەس هاوردن ژاژ بچنە وەردە وەردە وەل کوومەمرۆڤەیل ترەکا.
ئێ پرووسە بوودە مدوو یەگ مرۆڤەیل لە یەک داچەکیەن چۊن تەنیا خوەیان وە مرۆڤ خاستر و پرچ پاک‌تر زانستنە. بنیەی فاشیسم لە بان ئێ نووڕگە وە دی تیەێد. یەی فاشیست باوەڕێ یەسە تەنیا ئەو کەسەیلە گ لەوای خوەێن، ئایەمن، ئەودۊای نە، بایەس بگۊەڕیەن و ئەگەر ئاڵشت نەون، بایەس بکوشیەن، رێ ترەک نیەزانێد.
فاشیسم یانێ وە یەک رەسین ئەمر نەمادین و سیستمی ئەڕای وە دی هاتن گرژ هەڵاتن. ئەڕای نموونە رێبەر یەکێگ لە ئنقڵابەیل زۊنە هەنای وەتووێژ کەێد، ئۊشێد ئنقڵاب ئیمە ئنسانی‌ترین ئنقڵاب مێژوو بۊە چۊن تەنانەت یەی ئنسانیش نەکوشتیمنە! وەتووێژکەرەگە ئڵاجەۊێ تێد و ئۊشێد هەر ئێسە گ هاتم لە ناو خیاوانەگان چەن کەس وە دارەو بۊن! رێبەرەگە مڕەو بەێد ئەڕاێ و ئۊشێد یانە گ مرۆڤ نیێن، یانە گیانەوەرەیلێگ ئایەمکوش و گەنەکارن!
یا لە نموونەی ترەک لە دو سەدەی وەرین، کۆمۆنیست نۊنەر ژیان کوومەڵایەتی وەل ئەمر خاوارەس و لیبراڵیستیش نۊنەر ژیان ژاژخوازین وەل ئەمر خاوارەس. لە هەر دو یانە ئەو تایبەتمەنیە گ گیچەڵ دروس کەێد، «ئەمر خاوارە»س، وەنە نە ژیان کوومەڵایەتی و نە ژاژ لە بنیەی ناوەڕووکی خوەیان گەن نیێن، هەنای گەنەو بوون گ ئەمر خاوارە یا خاوارەسازین دەسەکار بوود.
ئەمر خاوارە یەی پرووسەس گ لە سەرەتایا ئەڕای خوەی یەی هێڵ دیاری کەێد و ئۊشێد لە بان ئێ هێڵە تۊەنیم وەل یەکا بۊمن، هەرکە لە بان ئێ هێڵە نەود خاوارەس؛ و ئێ مدوو ئێ تایبەتمەنیە هەم لە ناو کۆمۆنیسم دۊنیمن و هەم لە ناو لیبراڵیسم. ئەمر خاوارە تەنیا ئەڕای جیاوە کردن سنوورەیل نیە، بەڵکۆ وەل خوەیا دژایەتی تیەرێد. لە ناو کۆمۆنیسم، فرەتر ئیدئولوژیەیلە گ کارسازە. ئیدەیل ئائینی، زوانی و مێژوویی.
لە ئێ کووەو بۊنە، هەرکەس گ هاوڕێ ئێ ئیدەیلە بوودە، تۊەنێد بەش داشتوود، هاوڕێ نەود، جیاوە بوود، سە دۊنیم فرەتر وەرەو دوڕی مەیل دێرێد و نەمادینەو بوود، ئێکەش کەسایەتیەیلێگ تیەن و ئێ نەمادەیلە کەنە ئاڵا و بوونە خاوەن دەرەقەت. لە لیبراڵیسم گشت چشت وە دەور ژاژ گل خوەێد، ئەگەر ژاژ داشتۊد، ژیان خاس دیرید، ئەگەر ژاژ نەیرید، بایەس وە شوون ئەو هێڵە گ دیاری بۊە بچید تا بڕەسیدە ژاژ، ئەگەر ئێ کارە نەکەی خاوارەی و هاتێ لە کیس بچید، تاوان خوەدە.
لەێرە دی گەپ دوڕی سەرڕاس چەن کەسایەتی نیە، گەپ سیستمە. سە جیاوازی ئێ دو نووڕگە یەسە لە کۆمۆنیسم هەر کارێگ نیەتۊەنی بکەید، ئەو هێڵە بۊچگترە چۊن وەل نەمادەیلەو سەر و کار دێرێد، ئەمان لە لیبراڵیسم، لە بان ئەو هێڵە هەر کارێگ تۊەنی بکەید. لە کۆمۆنیسم ئازادی گرنگ نیە چۊن ئەو کوومە ئایەمە توان ژیان خوەیان ئەڕای یەی نەماد بنەن و لە لیبراڵیسم دادگەری گرنگ نیە چۊن لە باوەڕ لیبراڵیستەیل مەردم خوەیان هەڵوێژانە بوەنەو یا دانەن.
لە ساڵەیل وەرین رخنەیلێ گ گیریاد لە هەر دو یانە، بۊە مدوو وە دی هاتن کەسەیلێ گ لە بان هێڵ لیبراڵیستی تواسن بڕەسنە ژاژ، ئێکەش لە بان هێڵ کۆمۆنیستی، ئەو ژاژە بارن و وەپێ دەسمیەت کوومەڵگا بێیەن. ئێ کارە گ یانە کردنە لەوای یەسە، بەیدە ناو گووش یەکێگ، ئێکەش هەفتەی ترەک بچی ماچێ بکەید! ئێ شێوە یەی جوور رەنگ کردن گرژ هەڵاتنە ئەڕای یەگ نادیارترەکەو بوود، وەنە لە بنیەی خوەێ هێمان هەر ئەو تۊڕە بۊنە وەل خوەیا تیەرێد.
ئەڕای نموونە هەنای یەی سیستم لیبراڵی لە یەی نیشتمان ئافریقایی گشت سەرچەوەیل ئابووری ئەورە سلەو داس، سازین دوان مەدرەسە نیەتۊەنێد هاوسەنگ ئەو سەرچەوەیلە بوود، هەرسەی هاتێ بۊشیم لە هۊچ خاسترە، ئەمان ئێ شێوە بوودە مدوو وە دی هاتن یەی هەست دەرۊنی لە ناو مەردمانێ گ ئاگاوە بوون، چۊن لەێرە تەنیا گەپ بریان نیە، گەپ گووڵ دانیش هەس! هەنای لە ماڵ نیمن، یەی دز تیەێد، بڕێگ ئەسباو وەل خوەیا بەێد، تەنیا یەی ئەمر دزین ها ناو زەینمان. ئەمان هەنای یەی نەفەر تیەێد، خوەی وە جی دووس یا بەرپرس جی دەێد و ئێکەش کڵاو نەێدە سەرمان، دیاریە تەنیا دی دزی نیە و هەست گرژ هەڵاتن پڕ هازترێگ وەلا تیەرێد.
لە بڕێگ سیستمەیل گ ئێسە لە نیشتمانەیلێگ هانە سەر کار، ئێ کارەساتە دۊنیمن. یانێ ئەو سیستمە تێکووشیە لە ئەمر خاوارە بۊن کەڵگ بگرێد، لە تئوریەیل کۆمۆنیسمی، لیبراڵیستی و ئامیتە (فەن زیلێ خسن و ماچ کردن!) کەڵگ بگرێد، لە بڕێگ ئیدەیلێ گ لە ئەو نیشتمانە هەس کەڵگ بگرێد تا بتۊەنێد وەرەو ئەمر خاوارە بۊن بچوود.
وە ئێ شێوە تۊەنن ئەو نیشتمانە بکەنە چەن دەسە گ یەی دەسەێ لایەنگر خوەین، یا تۊەنیم بۊشیم ئنسانتر یا تەنانەت تەنیا ئنسانەیل ئەو نیشتمانەنە (ئەڵبەت لە نووڕگەی خوەیان)، وە تایبەت وە مدوو پووشەبەنی کوومەڵایەتی و ئابووری. ئەڕای ئێ کارە تیەن تایبەتمەنی هەر کوومەمەردمێگ لەلێیان گرن، تایبەتمەنیەیل زوانی، ئائینی، ئیدەیل مێژوویی و دەرۊنی، ئێکەش یانە ئامیتە کەن و یەی نەماد و ساختار لەلێ دروس کەن، ئێکەش لە ئێ کەڵێن تایبەتمەنیە، ئەهرۆم پڕهازێگ وە دی تیەێد ئەڕای هسکوت کردن و لە رۊەڕۊ یەک وسان مەردم.
لەێرەسە گ هەم ئازادی لە کیس چوود و هەم دادگەری. دی مەردم دۊز نیەزانن یەخەێ کی بگرن، ئایا بایەس بێ دەنگ بووسیەن و سەر بکەنە خوار، ئایا بایەس یەخەێ ئەو کەسەیلە بگرن گ ئەو تایبەتمەنیە دێرن و ئێسە هاتێ لایەنگر ئەو سیستمە بوونە، یا بایەس شێوەیل ترەک بۊننەو. هەر ئێ ئاژاوە کەفتنە خوەێ بوودە مدوو و سەرچەوەێ سەرەکی گرژ هەڵاتن.
هەنای مەردم نەتۊەنن رێ دروس و دیاریێگ ئەڕای وەتن ئەو فکر و ئیدەی خوەیانە گ وەل ئەو سیستمەو جیاوازە، بۊننەو و ئەگەر جیا لە ئێ رۊەڕۊ بۊنە، وەرە وەرە پووشەبەنیەیل جیاوازترەو بوود (ئەڕای نموونە تەنانەت ئەمزارێگ لەوای ئینترنت بتواێد پووشەبەنی بوود!)، وەرە وەرە دژایەتی فرەترەو بوود، وە تایبەت ئەگەر بڕەسێدە ئەو ئاستە گ مەیل سروشتی مرۆڤەیل بگرێدە وەر، یانێ نان، ئەو وەختە دیاریە لە رۊ مەیل سروشتی خوەیان توان گ بتووقیەن و هەرچێ هالە وەرێیان بتووقنن و گرنگ نیە ئەخڵاقی بوود یا هەر گەپ ترەک.
هاتێ بەشێگ لە گرژ هەڵاتن لە ناو ئەخڵاق بپووڕێد، ئەمان پیەک یەی ئەمر ئەخڵاقی نیە و نیەتۊەنیم لە ناو هێڵبەنی ئەخڵاقی ئێ پرووسە شیەو بکەیم. چۊن ئەمر ئەخڵاقی هەوەجە وە یەی پووشەی بەرایبەر و دیاری دێرێد و هەنای ئەو پووشە وە دی باێد ئیمە تۊەنیم لەلێ بڕەسیمنەو، و ئەو جوور پووشەێگ لە ناو جەهانێ گ ژیەیم نەیریم یا جارێ تاریف نەۊە.
سە مەردم ئەگەر لە ئێ جوور نیشتمانەیلێگ گرژ هەڵاتنە و رشیانەسە یەک، ئەگەر بچیمنەو بندرسێ، دیاری بوود لە ژێر ئەهرۆمەیل ئەڕای یەی بەرە هسکوت بۊنە، ئێکەش ئاگادارەو بۊنە گ چوە بۊە، ئێکەش وەرە وەرە هەڵسانەسەو پا و ئێکەش ئێسە وەل ئێ پرسیارە لە لایەن دەسەڵاتدارەیل رۊەڕۊ بۊنە گ ئڕا گرژ هەڵاتن خوەدان لە بەرایبەر هێڵ هەقەتی و ئنسانی ئیمە گ ساڵیان ساڵە بەردەوامە نیشان دەین! سە بایەس جەزا بۊنین چۊن رێ ترەک نیە.
راوهاتێگ هەس گ یەی رووژ پیاگە زۊتر لە هەمیشە لە سەر کار تێدەو ئەڕای ماڵ و دۊنێد گ هاوژینێ ها وەل یەکێگا، وەرجە پیاگە، ژنە زۊزی تێدەو دەنگ و پرسێد، «ئڕا ئەقەرە زۊ هاتیدەسەو، کارد لە دەس دایدە؟!» پیاگەیش دۊای ئەۊ گرژ هەڵاێد و پرسێد گ «ئێ خاوارە لە ماڵ ئیمە چوە کەێد!» ژنە تنەو بوود و لەنوو ئۊشێد، «ئڕا پسای مژارەگە گۊەڕنی! یەکم من پرسیم، چوە کردیدە! راسێ بۊش ئڕا زۊ هاتیدەسەو، هەم چیدەسە گەشتەڵی!»، و لە ئێ کاتەسە گ پیاگە بەجەرترەو بوود، رمێدە کووڵ ژنە و ئێکەش خاوارەگەیش کوشێد، هەرسەی هاتێ ئەو پیای خاوارە تەنیا ئەڕای سەر دان هاتۊد یا کار تر داشتۊد.
ئێسە راوهات بڕێگ لە نیشتمانەیلیش لەێواسە. پسای دۊنیم گ مەردم گرژ هەڵاتنە چۊن رەسینەسەو و ئاگادار بۊنە. سە یەگ مەردم چۊن رەسینەسە ئێ بەرە گرنگە، ئەمان بەرپرسەیل فرەتر کووشن تا تاوان گرژ هەڵاتن بخەنە مل خود مەردم و بۊشن ئڕا زۊزی هاتینەسەو دەیشت، چوە بۊە مەگەر! و لەێرە ئەو کەسە گ پسای مژارەگە گۊەڕنێد، دەسەڵاتدارە.
چۊن پرسیار مەردم دیاریە، «ئڕا هاڵ رووژ کوومەڵایەتی، ئابووری و رامیاری نیشتمانێ گ لە تووێ ژیەن خراوە؟ ئڕا یەی بڕ دێرن، یەی بڕ نەێرن؟ ئڕا وە تایبەتمەنی ئەو بڕە، سەر ئێ بڕە خەڵەتانینە؟ ئڕا هەرچێ وەرەو نوا چیمن، وە جی یەگ بڕەسیمنە ئەمر یەکەوگرتن، تەنیا وەرەو ئەمر خاوارە و پووشەبەنی چیمنە؟» و هەنای جواو دیاری و سەرڕاسێگ نیەگرن، بەجەرترەو بوون و هەنای وە بەرەی گرژ هەڵاتن بڕەسێد، دیاریە گ وە گشت کوومەڵگا خەسار رەسێد چۊن وەتووێژ کارێگەری رواڵەتی خوەێ لە کیس دەێد، چۊن لەنوو بایەس دواژە بکەم، گرژ هەڵاتن پیەک یەی ئەمر ئەخڵاقی نیە، یەی ئەمر سروشتیە.
ئەمر سروشتی لە سەردەم مناڵی، یانێ مرۆڤێ گ پەروەردە نەۊە، تۊەنێد خوەێ نیشان بەێدن. ئەگەر مۊ سەر مناڵێگ بکیشیم، ئەۊیش تێکووشێد مۊ سەر ئیمە بکیشێد، یا ئەگەر بتوای شیر یا خوراکەگەێ بخوەید، گرژ هەڵاێد چۊن خۊنیەری و گرژ هەڵاتن وە مدوو لاداری کردن لە زات ژیانە، ئەڕای زینێ مەننە.
سە ئەگەر یەی کوومەڵگا وە جی یەگ لە یەی سیستم دروس کەڵگ بگرێد، بچوودە شوون ئەمر خاوارە و داپێچانن گیچەڵەگە، ئەو وەختە ئەو کوومەڵگا هەر لە بەرەی مناڵی یا سروشتی مینێد و یەسە گ دۊنیم لە ئێ چۊنە کوومەڵگاێگ وە جی یەگ گیچەڵەیل لە رێ دروس بسڕیەێدەو، مەردم و بەرپرس و نۊنەرەیل فکری و هونەری و … هانە گژ یەک و گرژ هەڵاتن یەی ئاڵترناتیڤە گ گشت هانە شوونێ تا نووڕگەی خوەیان بنیشێدەو تەخت و ئێ سیکڵە هەر دریژە دۊنێدەو و هەرکە زوورێ فرەترە و دەسەڵات دێرێد رمێدە کووڵ ئەوەکە، سە لە ناو دڵەو ئەڕای ئێ کارەساتە خوەشی کەێد، خوەشێ تێد هەر دریژە داشتوود، هەر پف کەێدەو ئاگرەگە، هەر ئێ گرژ هەڵاتنە کووەو بوود، هەرسەی هاتێ هاوکات هسکوت بوود، ئەمان پسای بیڤ لە بیڤ وسێد. سە یەسە گ ژیژێک ئۊشێد لە ئێ جوور کوومەڵگاێگ، گاجار لە دیاری هۊچ کارێگ نەکردن خوەێ تۊەنێد لە تۊڕەترین شێوەیل بوود.
انتشار در هفته نامه صدای آزادی شماره 660