که‌ساێه‌تی و کوومه‌ڵگا / جه‌لیل ئاهه‌نگه‌رنژاد
هه‌رسه‌ێ فره له ئاێه‌مه‌یلێ ک وه عونوان گه‌وره له ناو هه‌ر ناوچه‌ێگ «پشت به‌سان نه‌ێرن» و «ئاوێگ له لێیان گه‌رمه‌و نیه‌و، وڵام یه یه‌ێ ئه‌سڵ فره گرینگه ک هه‌ر کوومه‌ڵگاێگ، وه وێنه‌ێ ڕاسییانه‌ێگ، ها له شوون پاڵپشتی‌ده‌ره‌یلێ ک بتۊیه‌نن له فره باوه‌ته‌یله‌و ده‌سمیه‌ت‌ده‌ر بوون. ئێ که‌سایه‌تییه له دڵ کوومه‌ڵگا وه دێ تییه‌ن و ده‌سڵات فه‌رمی له گه‌وره‌کردنێیان، هۊچ دخاڵه‌تێگ نه‌ێرێ.
له ناو باژاره‌یل و سه‌رباژاره‌یلێ گ چه‌و خه‌ڵک ها شوونێان ک له لێان که‌ڵک بگرێ، جیا له ده‌سڵاتداره‌یل ده‌وڵه‌تی، وه گه‌ورایلێ حه‌وه‌جه هه‌س ک بتۊیه‌نن له جی ده‌سڵاتدار فکره‌و بکه‌ن، نۊن بوه‌ن، پاڵپشت بوون و ڕێ ڕاس نیشان کوومه‌ڵگا بێیه‌ن. ئێ گه‌په له هه‌ر به‌شێگ له ناو خه‌ڵک، تۊیه‌نێ ئاڕه‌سه بوود و دڵ مه‌ردم وه پێیان قورس بکریه‌ێ.
کرماشان ک گه‌وره‌ترین باژار کوردانه، له فره ساڵان له به‌شه‌یل جیاواز، بێ به‌ش بۊیه و ئمڕوو ک ئێ وتاره نۊسم له ساڵان وه‌رێن بێ به‌ش تره‌ک خوه‌ێ و خه‌ڵک نیشان ده‌ێ. چۊن خه‌ڵک ئڕاێ هۊچ به‌ردێگ، گورج خوه‌ێه‌و نه‌کردێیه و له که‌ساێه‌تییه‌یلێ ک کوومه‌ڵگا باێه‌س وه دی بارێ، هه‌واڵ رووشنێگ نییه.
وه‌ڕاس له‌ێ ساڵانه ده‌سڵاتدار خاون قودره‌ت، گام گرینگێگ ئڕاێ ئێ دیاره هێز نه‌ێاێه. رووژ وه رووژ وه گیچه‌ڵه‌یل مه‌ردم ئزافه بوود و له بن، له ژێر بێ ده‌سڵاتی خوه‌ێان خنکیانه. بێ گومان باس ئه‌سڵی ئێ خاون‌قه‌ڵه‌مه له باره‌ێ گیچه‌ڵه‌یل نییه؛ ئه‌مانێگ ئه‌و هۊر خستن هه‌م ئڕاێ خوه‌ێ ئه‌رزشێگ دێرێ….
هه‌ر ئه‌و چۊنه گ وه‌تم، کوومه‌ڵگاێ خاون فکرێ ک هۊرێ ها بانانه‌و، له شوون گه‌ورایل خوه‌ێ گه‌ردێ. ئێ گه‌ورایله بایه‌س فره له فاکتووره‌یل گه‌ورایی داشتوون و وه خه‌ڵک نیشانێان بێیه‌ن. له بووت کولتوورییه‌و، باژار کرماشان وه شکڵ سرووشتی خوه‌ێ له شوون چۊنه که‌ساێه‌تییه‌یلێ گه‌ردییه و که‌سانێگ دییه‌سه‌و.
مه‌ردم خوه‌ێان بێ یاسا و بێ دڵخوازی ده‌سڵاتدار، یاسایل نه‌نۊسیاێ ئڕاێ هه‌ڵوژانن چۊنه که‌ساێه‌تییه‌یلێ دێرن. له ناو وڵات کورده‌واری هه‌ر که کوتره‌گه‌ێ خسه مل ته‌ناف ده‌سلاتا، له هاوڕێه‌رێ ئه‌ول مه‌ردما کچیاێه. ئه‌گه‌ر وه‌ێ چۊنه بنووڕیمن، ئه‌وه‌ڵ‌فاکتوور هه‌ڵوژانن پێا کردیمنه. یانێ خاون هۆنه‌ر باێه‌س خوه‌ێ له خه‌ڵه‌تاننه‌یل ده‌سلاتداره‌یل بخه‌ێده لا. کارێ گ فره سه‌خته و فره که‌س له‌ێ ئه‌زموونه تا سه‌ر سه‌ربه‌رز نه‌ۊینه.
ئه‌ڵبه‌ت ئێ کاره کاتێگ بووده حه‌وه‌جه ک خاون هۆنه‌ر له عه‌قڵ هۆنه‌ریێ بڕه‌سێده‌و و له ناو بازیێیان قوله‌و بکیشێ. زانیمن فره له گه‌نجه‌گان خاون زه‌وق ئڕاێ یه ک بتۊیه‌نن سه‌رێگ له ناو سه‌ره‌یل داشتوون، باێه‌س له ئه‌زموونه‌یل هۆنه‌ری هاوبه‌ش بوون. ئه‌مانێگ هه‌ناێ وه سه‌ڕژده ڕه‌سین، دی باێه‌س خوه‌ێان بوون و خوه‌ێان بۊننه‌و و له گشتێ گرینگ‌تره‌ک باێه‌س بوونه ده‌نگ به‌رز مه‌ردم و له شوون داێرسانن چراخێگ ئڕاێ شه‌وه‌یل تیه‌ریکێیان بوون.
یه‌ک تره‌ک له ئێ فاکتووره‌یله ک که‌ساێه‌تی سازێ، هه‌وه‌جه‌ێ هه‌وه‌جه‌داره‌یله و حێمات له ئه‌وانه که‌فێده ده‌س که‌س یا که‌سانێ ک له دڵخوازی خوه‌ێان دڵ نه‌ن و هه‌ست و هه‌ست! خوه‌ێان له ژیان یه‌ێ نه‌فه‌ره ده‌رچوود و بووده چه‌ترێگ ئڕاێ بان سه‌ر بێ چه‌تره‌گانێ ک بێ به‌زه‌یی و نه‌داری ئڕاێ ساڵان دۊر و دریژ هاوشانێان بۊیه.
هه‌ر که ئه‌گه‌ر له ساڵه‌یل په‌نجییا و شه‌س هه‌تاوی یا خوه‌ره‌تاوی له کرماشان بژیاتاد، زانس ک کی له هۆنه‌ر مووسیقا و کی له هۆنه‌ر شێعر وه عونوان گه‌ورا له‌ێ باژار یا شاره ناسن. وه گرینگتر یه‌سه ک گه‌ورایێ ته‌نیا له چوار چوو مووسیقا نه‌مه‌ن. قسیه‌ێ بره‌و داشت. کول که‌س قه‌بوولێ داشتن. شاهات فره که‌س شێعر یدولاێ بێهزاد نه‌ژنه‌فتۊن. ئه‌مانێگ هه‌ناێ بڕێگ له ئه‌کتیویسته‌یل کولتووری ئه‌وسا له باره‌ێ ئێ شاعره گه‌پ دان، فره له خه‌ڵک بێ سه‌ڕژده له شێعر، ناو «بێهزاد» وه عونوان ناو گه‌وراێگ له‌ێ باژاره ناسین.
وه داخه‌و له بووته‌یل و به‌شه‌یل تره‌ک یا که‌ساێه‌تی نه‌ێاشتیم و یاگراێگ داشتیم، فره گه‌ورا نه‌ۊ ک بتۊیه‌نێ به‌شێگ له گیچه‌ڵه‌یل کوومه‌ڵگا وه کووڵ بکیشی. یه‌یشه خاسه هه‌ر له‌ێره بۊشم که گه‌ورایل هۆنه‌ریش ئێ تۊیه‌نمه نه‌ێاشتن وڵام له به‌شه‌یل تره‌ک فره تر له وه‌ر چه‌و بۊن و هه‌ێمان هه‌ن.
جامعه یا کوومه‌ڵگاێ کرماشان له ئه‌و ساڵه‌یله، یه‌دولاێ بێهزاد وه عونوان گه‌وره‌ێ خوه‌ێ هه‌ڵوژان. ئه‌مانێگ چۊن کارکرده‌یل ئێ چۊنه ده‌سڵاتێگ له ناو باژار کرماشان ڕه‌نگ و ڕۊ مۆدڕن وه خوه‌ێ نه‌گرتۊ، یانه له ده‌سمیتدان خه‌ڵک عاجز مه‌نن و ته‌نیا وه گووشه‌ێ ته‌نیایی قنیات کردن و ئمڕوو ته‌نیا ناوێگ له یه‌انه مه‌نێه.
انتشار در صدای آزادی شماره 688