مهردم ماڵ کهن ئیمه ماچگانی / جهلیل ئاههنگهرنژاد
له سات ههیشت شهوهکی کهمێگ ڕهێ بۊیه. سوار ئسنهپ بووم ک بڕهسمه رووژنامهێا. تووزێگ وهفر نیشتێهسه سهر ڕێیهگانهو. کهێف خوهشیێگ کهیم و راننده سهر باس ههڵتهکنێ: «نیهزانم مهردم چوه باێهس بکهن له دهس گرانی؟ ههر رووژ ک خوهر هڵاێ، قیمهتهیل تازه سهر هڵاڵن و…»
ئهو قهره لهێ باسهیله ئهژنهفتمه ک دی گشتێ تکرارییهو بۊیه. ههر ئهو جواوهیل تکرارییه کهمه بهشێان و بێ خێاڵ سهرم کهمه ناو گووشییهگهوه. ئهمانێگ وهڵکهر نییه و بێ نخته ئۊشێ:« مهردم له کوو بارن ک دهرهقهت ئێ ههمگه گرانییه بان؟» ئڕا یه ک باسهگه ئهوهز بکهم. پرسم: چمانێ وه ئسنهپهو ناندان ها له ناو ڕۊن! لهێوا نییه!؟
چمانێ ڕۊن کهیه چراخی. ئهڵبهت ئڕاێ قسیه. دی ئهمان نیهێد و چۊ تییهو وارێ! ئۊشێ: ئسنهپیش بیگارییه! چوه ها له ناوێ؟ هۊچ سوودێگ نهێرێ. ئۊشم رووژێگ چهن سات کار کهی؟ ئۊشێ: 2 سات شهوهکی و 2 سات ئێواره. له ناو دڵه ئۊشم: ئهو چوار ساتیشه حهتمهن یهێ سات ئستراحهت هاله تێ ئڕاێ!؟…
نیهزانم ئڕا؟! ئهمانێگ فره وهخته ئیمه وهێ چۊنه عادهت کردیمنه ک فره تر له یه ک کار بکهیم، ئهداێ کارکردن دراریمن. یه فهرههنگ ههڵهێگه ک ساڵههاێ ساڵه وه پێ عادت کردیمنه. ئایا له تمام نیشتمانهیل و وڵاتهیل، مهردم وهێ چۊنه کار کهن؟ وه ڕاس ههرگز وهێجووره نییه.
مادهێ51 قانوون کار وه ئیمه ئۊشێ: له ناو یهێ رووژ ههر ئاێهم کاروهدهسێگ باێهس 8 ساعت کاربکهێد. ئهڵبهت یهیشه ئۊشێ ک له نا ههفته ئێ سات کاره باێهس وه 44 سات بڕهسێ. له ناو ئێ وتاره له شوون کارهیل دهوڵهتی نیهچم ک ئهوه گهپ تیهڵ دۊر و دریژێگ دێرێ. ئهمانێگ ئایا ئیمه عادهت کردیمنه ئڕاێ خوهمان چشتێگ نزیک وهێ کاته کار بکهیم؟ ئایا ئهگهر ههیشت سات کار کهیمن، ههر ههیشت ساتێ کار کهیمن!؟
وه ڕاس وهێ چۊنه نییه. جیا له دهرفهت گهورایگ ک دهوڵهتهیل نانهسهو کوولمان و له وڵاتمان کار بۊیهسه قنیات، خوهمانیش له سهر کار خوهمان وه خوهمان ستهم کهیمن. چمانێ کهسێگ وه ئیمه وهتێیه: خوهد بخهڵهتن ک بێکار نهۊد!.
فهرههنگ کار له ناو نهتهویل ئیمه چمانێ جوور ترهک جێ کهفتێیه. باوگ و باپیرهیلمانله ناو ساڵ تهنیا چهن بهش کار داشتنه. چهن رووژ له ناو زهۊیهگهێان جفت کردنه و تۊیهم خسنه. دی چێنهسه ماڵ و وهر زگ ئهو بان، چهوهڕێ واران گاچارێگ بۊنه و چهوێان وه ئهورهگانهو بۊیه ک کامێان سیهس و قهراره بوارێد و کامێان گهرجهس و قهراره شوون بووڕێ!. ئێ کهش تاوسانێگ هاتێیه و یهک د ههفته وهرز داس و درهو و خهرمان و شهن، کار کردنه و ئێ کهش ساڵ له نوو و داڵ له نوو…
ئیمه له کرماشان وه کار عادهت نهکردیمنه. حهتا ئهگهر ساتهیلێ له ناو رووژ ئڕاێ کار نایمنه، کارمان ئهو کهیفیهت خاسه نهێری ک چهوهڕێ بههرهوهری بانێ بۊمن. وه قهوڵ مهسڵهت ناسیاێ له وڵاتمان: «مهردم ماڵ کهن ئیمه ماچگانی». له فره جییهیل فهرههنگ کار خاس جی کهفتێیه. ههر ئهیه خوهێ باێس بۊیه ک ئمێد وه بانان له ناو وڵاتێیان فره ترهکهو بوود. چۊن ههناێ کار وه قوڕن دڵ بکریهێ، پۊل فرهترهک وه دهس کارگهر ڕهسێد و کارگهر ههم خوهێ ئمێدهواره و ههم ژن و مناڵێ.
ئسمه بهردهیل فرهێگ وه سهرمان هاتێیه. ههر یه باێهس باێس بوود ک چهوهڕێ هۊچ مونجیێگ نهۊمن. ئهگهر تواێ بانانمان رووشنهو بوو، باێهس خوهمان کرمیت رووژنایی بچهکنیمن و خوهمان ئاگر رووژناێ ئڕاێ بانانمان بکهیمنهو. ههر یه و دی هۊچ