ئاکۆ جەلیلیان، شایانترین کەسایەتی ئڕای شانازی /فردەوس هاشمی
ئاکۆ جەلیلیان ناوێگە ک هەرکەسێگ وە هەر بوونەێگا سەرێگ کیشاو لە ناو گەپ زوان کوردی، تەتیاسەپێا. یەێ کەسایەتی ک هەرسەی لە دنیای مەجازی فرە گل نیەخوەێد و قوڕات نیەێ، ئەمان نەرم‌ئامر فەرهەنگ باشوورێ سەر لە ناو گووشی هەر نۊسەر و وەردەنگ زوان کوردی دەرهاوردێە. یەێ کەسایەتی وە ئازاڕ دینەیل جوورایجوور و سەرکوت بۊن لە لایەن سیستم دەسەڵاتدار بێ هۊچ پێشتگر ئابووری و ڕامیاری گشت هاز خوەێ ناێە لە بان فەرهەنگ و پێناسەی کوردی.
هەرسەی ئاکۆ جەلیلیان نۊسەر یەکمین ڕومان کوردی لە کرماشان و خاوەن کوومە مەسەڵەتەیل کوردی و چەنان بەرهەم ئەدەبی و زانستی بۊە، ئەمان ناوبانگێ فرەتر وە مدوو وشەنامەی “فەرهەنگ باشوور” و وەتایبەت بەرهەم زانستی و دۊزایدۊز “کوردیکا” بۊە.
کوردیکا ک یەێ زانست‌نامەی دۊزایدۊز کوردیە، نەتەنیا وشەیل زوان کوردی (گشت زاڕاوەیل) وە گشت تایبەتمەندیەیل زوانناسی و مانای فارسی و ئنگلیسی لە خوەێ جیەو کردێە، هەر لێوا جیوگرافی و دیرۆک کورد و کوردستان هەم شیەو کردێە. بەرهەمێ ک ئەوقەرە هۊرد وە هۊرد وە شێوەی زانستی گشت چشت شیەو کردێە، ک یەکم جار لە 30 جەڵد و نزیک 340 هزار وشە و 67 هزار لاپەڕە وە چاپ ڕەسیە.
کەسەیلێ ک وەگەرد شێوەی گورج کردن فەرهەنگووک ئاشنایی دێرن زانن ک یەکێگ لە گرنگترین بەرەیل ئڕای ئێ کارە هەمیشە دەسمیەت گرتن لە نۊسمانەیل کۊەنە و بەرهەمەیل ئەدەبی کۊەنە بۊە؛ وە ئێ مانا ک وشەیل لە ناو بەرهەمەیل کۊەنە بۊنێدەو ئێکەش ڕیشەناسی بکەێد و مانا و بێژەی ئەو وشە لە گوڵەشوون تایبەت وە خوەێ لە ناو فەرهەنگووکەگە بنۊسێ.
ئەمان گشت زانیمن زوان کوردی وە مدوو هەڵوومەرجەی نادادگەرانەی ک بۊەسە تۊشێا، وە مدوو بێ‌دەسەڵاتی، لە چاپ هەر جوور بەرهەمێگ بێ‌بەش بۊە و تۊەنیمن بۊشیمن تەنیا ڕێ ئڕای ئافراندن بەرهەم و ڕەساننێ وە نەسڵەیل ترەک گوورانی و مەتەڵەیل فۆڵکلۆر بۊنە ک وە شێوەی دەمەکی نەسڵ وە نەسڵ گەردینە تا ڕەسینەسە دەس ئیمە.
هەرسەی فرە لە ئێ بەرهەمەیل فۆڵکە چاپ و بڵاو بۊنە، ئەمان ئێ پرۆسە هەڵگەردێ وە دەهەیل فرە نزیک ک ئەوەیش ئاکۆ جەلیلیان خوەێ یەکمین چالاک کرماشان-ئیلام بۊە ک ئێ کارە کردێە و ژمار فرەێگ لە مەسەڵەتەیل کوردی کووەو کردێە ک لە ساڵ 85 هەتاوی وە ناو “زەڕینە و سیمینە” چاپ و بڵاوێان کردێه.
سە کارێ ک لە ئاکۆ جەلیلیان وە تەنیا بەرهاتێە، یانێ کوو کردن و شیکاری ئێ هەمگە وشە بێ دەسڕەسی وە سەرچەوەی دیاری و ناسیاێ، کار ئڵاجەۊ و وەنرخێگە ک جی قەیرزانین دێرێ.
“کوردیکا” بەرهەم زانستی و دۊزایدۊزێگە ک هەر کەسایەتی پسپۆڕێگ سەرێگ بکیشێدەتێ ڕەسێدەو ک زوانەیل ترەک وە سەدان فەرهەنگستان و کار تیمی و پێشتگری ئابووری و ڕامیاری هەم نەتۊەنستنە بوونە خاوەن بەرهەمێگ لە ئێ ئاستە.
ئەگەر زوان ئنگلیسی خوەێ وامدار نۊسەرەیلێگ لەوای شکسپیر، جین ئاستین، جۆرج ئلیۆت و… زانێ ک وە مدوو بەرهەمەیل ئەدەبی و نەمایشنامەیل بەهێز تۊەنستنە بوونە مدوو پەروەردە کردن و گەشە دان زوان ئنگلیسی؛ زوان کوردی وەتایبەت ناوچەی کرماشان و ئیلام، لەباوەت داشتن نۊسەرەیلێ ک بەرهەمەیل بەهێز و وەنرخێگ ئافراندنە، وامدار ئاکۆ جەلیلیان بۊە ک تۊەنستێە سەرچەوەی دۊزایدۊزێگ بنەێدە دەسڕەسێان تاگەر بەرهەمەیل دۊزایدۊز کوردی و چووڵ لە وشەیل خاوارەی زیاتی، وە نەتەوەی کورد پێشکەش بکەن.